دلنوشت
گروه اسمی
خلاصه :
وقتی ۱، ۲ یا چند کلمه مربوط یا غیر مربوط به هم می چسبند، گروه اسمی را بوجود می آورند و از یک اسم به عنوان هسته ساخته میشود که میتواند یک یا چند وابسته نیز بگیرد.یکی از ویژگیهای اسم «وابسته پذیر» بودن آن است. اسم می تواند قبل و بعد از خودش یک یا چند وابسته بگیرد.
به این مثال توجه کنید:
همین دو دانش آموز زرنگ دبیرستان
دراین گروه اسمی ، دانش آموز به عنوان هسته ی گروه اسمی ، دو وابسته ی (همین و دو) را قبل از خود و دو وابسته ی (زرنگ و دبیرستان) را بعد از خود پذیرفته است و در اصطلاح ، هسته گروه اسمی فوق (دانش آموز) چهار وابسته دارد که دو تای از آنها وابسته پیشین هستند و دو تا وابسته ی پسین .
راه تشخیص هسته: 1) اولین کلمه ای که در گروه اسمی کسره گرفته، هسته است. شرط= باید وابسته های پسین را اول جدا کنیم/ صفت های مبهم هسته نمیشوند.
2) اگر گروه اسمی هسته نداشته باشد، آخرین کلمه هسته است
نکته: نقش دستوری گروه اسمی، نقش هسته گروه اسمی نیز است.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
بخش ۱ : وابسته های پیشین
این وابسته ها عبارتند از : صفت اشاره ، صقت پرسشی، صفت تعجبی، صفت مبهم ، صفت شمارشی اصلی، صفت شمارشی ترتیبی نوع ۱ (با پسوند -ُ مین) ، صفت عالیو شاخص اکنون میزان جا به جایی و یا عدم جا به جایی این وابسته ها را از جایگاه اصلی خود یعنی قبل از هسته، به بعد از هسته مورد بررسی قرار می دهیم.
۱) صفت اشاره: این ، آن، چنین، چنان، همین، همان صفت های اشاره هستند که از نظر فاصله با هسته «دورترین» جایگاه را می توانند داشته باشند.
- این کتاب ، این سه کتاب، این سه جلد کتاب
- همین هوای مه آلود
- چنان کارگران زحمت کش
* صفت های اشاره قبل از هسته خود می آیند و قابل جابه جایی نیستند و بعد از هسته نمی آیند.
۲) صفت پرسشی : «چند ، کدام، چندمین، چه» وقتی پیش از اسم بیایند و پرسشی را برسانند، صفت پرسشی اند و اگر پرسشی را نرسانند «صفت مبهم» می باشند:
- چند سال است او را ندیده ای ؟ چند : صفت پرسشی.
- کدام جنگ را می توان بزرگترین جنگ شاهنامه دانست ؟
صفت پرسشی هسته
صفت های پرسشی نیز قبل از هسته می آیند و نمی توانند بعد از هسته بیایند.
۳) صفت تعجبی: واژه های «چه، عجب» اگر همراه اسم بیایند و تعجب را برسانند «صفت تعجبی» هستند. ضمناٌ بعد از هسته آنها نشانه ی «ی» می آیند.
وابسته + هسته + ی : (عجب کتابی!)
- چه کوه بلندی! هر گاه هسته صفت (وابسته پسین) داشته باشد نشانه (ی) بعد از آن وابسته می آید.
- عجب فیلمی بود! چون هسته وابسته پسین ندارد ، نشانه (ی) بلافاصله بعد از هسته آمده است.
* صفت های تعجبی نیز همواره قبل از هسته خود می آیند.
۴) صفت مبهم : «صفات مبهم عبارتند از : هر، هیچ ، همه ، فلان، خیلی ، بسیار، کمی، قدری،بعضی، پاره ای ، چند (اگر پرسش را نرسانه) ، دیگر»
- هر دوستی ، دوست واقعی نیست.
- هر کس تلاش کند به نتیجه می رسد.
- هیچ تفریحی بالاتر از کار نیست.
- فلان شخصیت نیز در کنگره شرکت کرده بود.
- خیلی آدمها از تاریکی می ترسند.
- برای انجام این کار قدری پول لازم است.
-پاره ای مسائل در جلسه امروز مطرح شد.
۵) صفت شمارشی: این صفت ها ، همان عددهای اصلی و ُمین های هستند چون : یک ، دو ، سه ، هزار، یکمین، دومین، سومین و ...
- سه کلاغ روی درخت نشسته است.
6)صفت عالی: وقتی کلمه بهتر و بهترین استفاده می شود، از صفت های عالی استفاده کردیم.
- بهترین دانش آموز کلاس
- قد بلندترین انسان
7) شاخص: «شاخص ها عناوین و القابی هستند که بدون نشانه و یا نقش نمایی پیش از اسم می آیند و نزدیکترین وابسته به هسته گروه اسمی اند. تعدادی از این واژه ها عبارتند از : آقا ، استاد، سرهنگ، شاه ، عمو، دایی، حاجی و... »
آقا:
هم میتواند وابسته پیشین باشد و هم بصورت وابسته پسین و هم هر دو وابسته پیشین :
آقا رضا // اکبر آقا : وابسته پسین // هر دو : محسن آقا ، آقا محسن
وابسته های پسین
1) «ی » نشانه ی نکره:
کتابی خریدم
2) نشانه های جمع:
دوستان ، کتابها
3)صفت شمارشی ترتیبی(همراه با پسوند -م):
کتاب چهارم
4) صفت بیانی:
کتاب سودمند ، دفتر بزرگ
5) مضاف الیه :
کتاب درس ، دفتر ریاضی
___________________________________________
مثال ها
همین چهار صندلی کهنه آشپزخانه
(ص اشاره)(ص شمارش)(هسته)(ص بیانی)(مضاف الیه)
---------------------------------------------------------------------------
دانش آموزان برگزیده مدرسه ما
(هسته+علامت جمع)(صفت بیانی)(مضاف الیه)(مضاف الیه)
------------------------------------------------------------------------------
پنجمین خان رستم
(صفت شمارشی)(هسته)(مضاف الیه)
___________________________________________________________________________________________________________________
نمونه سوال تستی و غیر تستی
تستی
1-وظیفه ی وابسته ها ................. است.
الف-بیان صفات پیشین ب- توضیح ویژگی های هسته
ج- نقشی ندارند. د -توضیح صفات پسین
-----------------------------------------
2- « از بررسی در سه ایالت اسلامی وپنج شهر مهم به این نتیجه می رسیم ....... »
** باتوجه به جمله ی بالا کدام وابسته ی پیشین در این جمله وجود ندارد ؟
الف-صفت شمارشی ب- صفت اشاره ج-صفت مبهم د-صفت بیانی
-----------------------------------------------------
3- کدام یک ازصفت های ذیل پیشین نیست ؟
الف: صفت عالی ب-صفت پرسشی ج- صفت بیا نی د- صفت مبهم
--------------------------------------------------------
4- هسته ی گروه اسمی مقابل کدام است ؟ « هر هفت روز هفته »
الف: هفت ب- هر ج- هفته د- روز
----------------------------------------------------------
5- در کدام گزینه «این»صفت اشاره نیست ؟
الف - این را من آوردم . ب- این مطلب را خوب بفهم.
ج- من این کتاب را پیدانکردم. د- این حرفها برای من مهم نیست.
________________________________________________________________________________________________________________________
غیر تستی
1_ نمودار گروه هاي اسمي زير را به طور كامل رسم كنيد .
همه ي آن زيبايي ، پروانه ي زيباي خيال ، اين چهار دانش آموز زرنگ ، كدام كتاب تاريخ ، هر هفت روز هفته
2_ صفت عالي ( وابسته پيشين ) را در يك گروه اسمي به كار ببريد .
3_ با توجه به گروه اسمي « كوبنده ترين مقاله ها » :
الف : واژه ي « مقاله » اسم عام است يا خاص ؟ چرا ؟
ب: « كوبنده ترين » چه نوع صفتي است ؟
4_ هسته هاي گروه هاي اسمي زير را مشخص كنيد و نام وابسته هاي پيشين و پسين اين گروه هاي اسمي را بنويسيد .
« همان دو دوست شاعر من » - بهار گذشته دو سال بودكه آن جا بودم - هر پنج دانش آموز كلاس اول – همين دو كتاب جغرافي »
5_ به هريك از كلمه هاي زير شش نوع وابسته ي پيشين مناسب بيفزاييد .
كتاب
كودك
6_ وابسته های پیشین و پسین اسم را نام ببرید و هر یک را تعریف نموده و با 2 مثال توضیح دهید.
______________________________________________________________________________________________________________________
کتاب های منبع:
1_کتاب دستور زبان فارسی باطنی
2_کتاب دستور زبان ذبیحالله صفا
3_کتاب دستور زبان فارسی مشکات الدینی
حسین نیلی
پیارسال
راستی علوم انسانی رفتی؟
سینا مولایی
پیارسال
نه من رفتم ریاضی فیزیک