رویدادهای عمومی
بشنو از حافظ،... حکایت می کنم...!
خلاصه :
بیستم مهر ماه، روز بزرگداشت حافظ گرامی باد...!امروز بیستم مهر ماه و روز بزرگداشت شاعر پر آوازه ایرانی، حافظ شیرازی است. می خواهید کمی بیشتر با این شاعر بزرگ آشنا شوید؟ پس، در ادامه با ما همراه باشید.
شمسالدین محمد متخلص به حافظ و ملقّب به لِسانالغیب از شاعران پارسیزبان در قرن هشتم هجری بود. او را از بزرگ ترین غزل سرایان این زبان برشمرده اند. برخی گفته اند وجه تخلص و شهرت او به حافظ، آن است که او، حافظ قرآن بوده و بسیاری از ابیات او ترجمان مفاهیم قرآنی است. برخی نیز عقیده دارند شهرت اصلی حافظ و رمز پویایی جاودانه آوازه او به سبب غزلسرایی و سرایش غزل های بسیار زیباست که با گذشت قرن ها، آثارش نه تنها در ایران بلکه در سراسر نقاط جهان به شهرت رسیده است.
حافظ شناسان در انس داشتن حافظ با قرآن و تاثیرپذیری شعر او از آن اتفاق نظر دارند و معتقدند مهمترین عامل انتخاب واژه «حافظ» به عنوان تخلص او، حفظ قرآن و انس داشتن با آن است. تاثیرپذیری شعر حافظ از قرآن از دو دیدگاه قابل بررسی است:
* از لحاظ ساختار: ساختار غزلهای حافظ مانند قرآن، خطی و تک مضمونی نیست، یعنی حافظ اسیر یک خط باریک معنایی نیست که ملزم باشد آن را از آغاز تا پایان غزل دنبال کند، بلکه سبک او سیری و دایرهای است یعنی در عین حفظ وحدت، به مضامین مختلف میپردازد.
* از لحاظ معنا یا محتوا:
استفاده حافظ از معانی قرآنی سه گونه است:
۱. ترجمه: منظوم کردن ترجمه برخی آیات قرآن مانند:
_ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَیٰ (سوره انعام، ۱۶۴):
عیب رندان مکنای زاهد پاکیزه سرشت که گناه دگران بر تو نخواهند نوشت
_ فَاذْکرُونِی أَذْکرْکمْ (سوره بقره، ۱۵۲)
گرت هواست که معشوق نگسلد پیوند نگاه دار سر رشته تا نگه دارد
۲. اقتباس: به معنای اشتمال کلام بر آیات قرآن مانند:
_ إِنِّی آنَسْتُ نَارًا سَآتِیکم مِّنْهَا بِخَبَرٍ أَوْ آتِیکم بِشِهَابٍ قَبَسٍ (سوره نمل، ۷)
لمع البرق من الطور و آنست به فلعلی لک آت بشهاب قبس
۳. تلمیح: به معنای اشاره به قصص قرآنی مانند:
اشاره به داستان سرد شدن آتش بر حضرت ابراهیم(ع):
یا رب این آتش که در جان من است سرد کن زان سان که کردی بر خلیل
* چهارده روایت در شعر حافظ
برخی از یک بیت حافظ، نتیجه گرفتهاند که حافظ از استادان علم قرائت قرآن بوده و چهارده روایت مختلفِ قرآن را از بر داشته است.
عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت
***عرفان***
جمعی از علمای شیعه، اشعار حافظ را عرفانی دانسته و او را ستودهاند. مرتضی مطهری درباره عرفان حافظ گفته است:
«دیوان حافظ یک دیوان عرفانی است و در حقیقت یک کتاب عرفان است. بعلاوه جنبه فنی شعر، به عبارت دیگر عرفان است بعلاوه هنر. در میان دواوین شعرای فارسی دیوان عرفانی زیاد است، اما دیوانی که واقعاً از یک روح عرفانی سرچشمه گرفته باشد یعنی واقعاً عرفان باشد که به صورت شعر بر زبان سرایندهاش جاری شده باشد (نه اینکه شاعری بخواهد به سبک عرفان شعر گفته باشد)، زیاد نیست.»
در کتاب «روح مجرد» آمده است: مرحوم قاضی هم، حافظ شیرازی را عارفی کامل میدانستند و اشعار مختلف او را، شرح منازل و مراحل سلوک تفسیر میکردند.
تفأل به شعر حافظ ریشهای دیرینه در فرهنگ ایران دارد. هر چند حافظ خود بارها به فال زدن اشاره دارد (به ناامیدی از این در مرو بزن فالی) ولی آنچه از قراین پیداست، فال گرفتن با دیوان حافظ احتمالا سالها پس از درگذشت او مرسوم شده است. به سبب همین ویژگی است که برخی، حافظ و برخی، دیوان او را به صفاتی چون لسان الغیب و ترجمان الاسرار توصیف کردهاند.
جالب است بدانید دیوان حافظ به چندین زبان از جمله انگلیسی، عربی، فرانسوی، روسی، اردو، پنجابی، سندی، هندی، پشتو و بلوچی ترجمه شده است.