آلودگی هوا.... تهدید یا فرصت

خلاصه :

یادگیری باز و از راه دور به عنوان نیرویی حمایت کننده از توسعه اجتماعی و اقتصادی، امروز یکی از عرصه های آموزش و تربیت است که هر چه سریع تر در حال رشد می باشد

یادگیری باز و از راه دور به عنوان نیرویی حمایت کننده از توسعه اجتماعی و اقتصادی، امروز یکی از عرصه های آموزش و تربیت است که هر چه سریع تر در حال رشد می باشد. یادگیری باز و از راه دور خیلی زود به یک بخش پذیرفته و نه حیاتی از جریان اصلی نظام های آموزشی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تبدیل می شود – در حالی که اهمیت ویژه ای برای مورد دوم قائل است. این رشد تا اندازه ای به واسطه علاقه مربیان و آموزگاران در بکارگیری فناوری های اطلاعاتی شبکه اینترنت برانگیخته شده است. مزایای آموزش از راه دور برای یادگیرنده ها و کارفرمایان نیز ویژگی هایی مهم از چشم انداز دولت ها به شمار می آیند.

یادگیری از راه دور با استفاده از امکانات پست الکترونیکی، ویدیو، تلویزیون کابلی، رسانه ها و یا هر تکنولوژی مرتبط با اینترنت از قبیل تابلوی پیغام ها، اتاق گفتگو و کنفرانس های کامپیوتری یا ویدیویی امکان پذیر است. در واقع آموزش از راه دور یک سیستم هدایت شده یا فرآیندی است که یادگیرندگان را به منابع دور دست متصل می کند. در ضمن، می تواند به عنوان ابزاری برای یادگیری مکمل نیز بکار گرفته شود.

در تعریف آموزش از راه دورآمده است،نوعی فرایند آموزشی که در آن تمامی یا بیشتر آموزش از طریق یاددهنده نسبت به فرد یادگیرنده فارغ از زمان و مکان انجام می گیرد، بدین مضمون که تمامی یا بخشی از ارتباط بین آموزگاران و آموزنده ها از طریق یک رسانه مصنوعی، خواه الکترونیک، خواه چاپی صورت می پذیرد. بنابرتعریف، در آموزش از راه دور ابزار نرمال یا اصلی ارتباط، فناوری است.

در بیش از شصت کشور جهان که از سیستم آموزش از راه دور بهره می گیرند، انگیزه های مختلفی برای بهره گیری از این شیوه آموزشی وجود دارد. در کشورهایی مثل کشورهای فقیر آفریقا به علت فقدان امکانات و زیرساخت های آموزشی مثل کلاس درس و مدرسه و بعضآ نبود نیروی متخصص و معلمان آموزش دیده یونیسف و خیریه های بزرگ دنیا در وهله اول به ساخت مدارس و کلاس درس پرداختند و همزمان با مطرح شدن سیستم آموزش از راه دور به دلیل مقرون به صرفه بودن و سرعت استقرار، به ایجاد مدارس آموزش از راه دور روی آوردند. در برخی از کشورهای وسیع با جمعیت پراکنده هم مدارس آموزش از راه دور مورد توجه قرار گرفتند. کشورهای استرالیا و اندونزی و هند و آمریکا از جمله این کشورها هستند. در برخی دیگر از کشورها هم موانع فرهنگی مثل جنسیت و نژاد و مذهب مانع دستیابی افراد به حق تحصیل شده است که آموزش از راه دور توانسته بر این موانع فائق شود.

در برخی دیگر از نقاط دنیا مثل ژاپن با وجود مدارس حضوری، دانش آموزان می توانند به صورت انتخابی درس های خود را به صورت غیر حضوری در خانه و با استفاده از کمک والدین و کتاب های طراحی شده برای آموزش در منزل و استفاده از آموزش های آنلاین فرا بگیرند و بعد از آن در سیستم ارزشیابی رسمی نهاد متولی آموزش میزان یادگیری دانش آموز سنجیده می شود و در صورت مطلوب نبودن میزان یادگیری، دانش آموز ملزم به یادگیری مجدد واحد درسی خواهد شد.

برخلاف ظرفیت اولیه قانون مصوب مدارس آموزش از راه دور، رویکرد به این مدارس در ایران ،رویکرد جایگزین مدارس حضوری است. به این ترتیب که قوانین و مصوبات ثانویه ی آموزش ازراه دور پیرامون مساله افراد بازمانده از تحصیل شکل گرفته است. به این ترتیب کودکان لازم التعلیم در سن مدرسه و معلولان و بزرگسالان محروم از تحصیل و دانش آموزان خارج از کشور محور اصلی برنامه های آموزش از راه دور هستند و این مدارس در حال حاضر فقط دوره متوسطه اول(راهنمایی سابق) و متوسطه دوم و پیش دانشگاهی را تحت پوشش آموزشی قرار می دهند.

عوامل پیدایش آموزش از راه دور در ایران عبارتند از:

۱- نیاز روز افزون و گسترده به آموزش؛ افزایش پوشش تحصیلی، تامین آموزش مادام العمر

۲-وجود انواع محدودیت و ممنوعیت برای مخاطبین؛ ترک تحصیل اجباری، ترک تحصیل اختیاری

۳-نارسایی سیستم آموزش سنتی رایج؛ عدم پوشش کامل در داخل کشور،ناتوانی نسبتاً مطلق در خارج از کشور

۴- فراهم بودن امکان فنی گسترش آموزش ها؛ ساز و کارهای مهندسی آموزشی،آمادگی نسبی فراگیران

در مورد معایب و مزایای آموزش از راه دور نظرات مختلفی وجود دارد برخی از صاحب‌نظران عرصه آموزش و پرورش، آموزش از راه دور را رفع محدودیتهای مربوط به زمان، مکان، و منابع آموزشی می‌دانند و معتقدند که دوره‌ی آموزش‌های سنتی به پایان رسیده است و آموزش از راه دور پاسخگوی نیاز‌های دوران معاصر است. این صاحب‌نظران مزایای مختلفی برای سیستم آموزش از راه دور برمی شمرند: کاهش هزینه‌ها (هزینه رفت و آمد، هزینه زیر ساخت‌های آموزشی) آرامش،صرفه‌جویی در مصرف انرژی،کم‌شدن ترافیک و آلودگی، عدم نیاز به حضور فیزیکی استاد و دانشجو ،عدم وابستگی کلاس درس به زمان و مکان خاص و انعطاف برنامه درسی با توجه به شرایط آمادگی دانش آموز،کیفیت بالای ارائه دروس و استفاده از آموزش‌های تصویری و چند رسانه‌ایی ، پشتیبانی و ثبت‌نام از تعداد زیاد دانش‌پژوه در یک درس

اگر قرار است نسل جدید اجتماعی شوند و در جامعه نقش‌آفرینی کنند و رفتار اجتماعی درستی از خودشان نشان دهند، لازمه‌اش پرورش است، یعنی باید بچه‌ها به صورت فیزیکی در مدرسه حضور پیدا کنند. مدرسه اولین نهاد اجتماعی است که فرد به آن وارد می‌شود و نقش اساسی در اجتماعی کردن افراد را به عهده دارد.

بچه‌ها در محیط مدرسه پرورش پیدا می‌کنند و خیلی از مسائل را در مدرسه فرا می‌‌گیرند، امکان فراگیری این مهارت‌های اجتماعی در محیط خانه وجود ندارد.”

این نماینده مجلس شورای اسلامی معتقد است: “اگر نگاه ما صرفآ آموزشی باشد، آموزش از راه دور کارکرد زیادی خواهد داشت. در افرادی که سن بالاتری دارند و بازماندگان از تحصیل آموزش از راه دور می‌توانند بدون حضور فیزکی آموزش ببینند و مسئله‌ایی هم پیش نخواهد آمد اما بچه‌هایی با سنین پایین باید حتما در مدرسه حضور داشته باشند. البته آموزش از راه دور میتواند به صورت مکمل در کنار نظام آموزش حضوری باشد اما اینکه کاملا جایگزین آن شود ایده خوبی نیست.

تکنولوژی‌های آموزشی هر چقدر هم که پیشرفت کرده باشند هیچوقت نمی‌توانند جایگزین کلاس درس و محیط مدرسه و حضور معلم باشند. سیستم آموزش حضوری به دلیل کارکرد اجتماعی کردن هیچگاه آلترناتیوی نخواهد داشت.”

آموزش از راه دور به عنوان یک وسیله کمک آموزشی هم می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

وجود برخی آسیب های اجتماعی در مدارس موضوعی است که دکتر خانلری در این رابطه می گوید:” آسیب‌ها در مدارس بزرگنمایی شده است. اصولا مدارس ما مثل بقیه مدارس دنیا یک محیط اجتماعی محسوب می‌شوند. این محیط اجتماعی مثل هر محیط اجتماعی دیگری ممکن است که آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد.محیط مدرسه در واقع انعکاسی از محیط واقعی جامعه است.در همین محیط اجتماعی است که بچه‌ها یاد می‌گیرند که چطور زندگی کنند . در این محیط بچه‌ها با خطر‌های محتمل آشنا می‌شوند و اتفاقا یاد می‌گیرند که چطور باید از این خطرات اجتناب کنند.اگر در کنار مدرسه، خانواده‌ها هم آموزش‌های لازم به فرزندانشان ‌بدهند، درصد آسیب‌های اجتماعی در جامعه پایین خواهد امد.بچه‌ها در چهار دیواری خانه نمی توانند مهارت‌هایی که برای زندگی در سالهای آتی نیاز دارند را کسب کنند.

نتیجه آموزش از راه دور و غیر حضوری، بوجود آمدن نسلی گوشه‌گیر منزوی و ضد اجتماعی است و این به صلاح آینده کشور نخواهد بود و مسلما بر مناسبات و روابط اجتماعی و اقتصادی و سیاسی تاثیر منفی خواهد داشت.”

دکتر علیرضا منظری عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز شیوه آموزش حضوری را بهترین شیوه آموزش میداند و می‌گوید:” بهترین شیوه آموزش، آموزش رو در روی کلاسی است که در همه دنیا معمول است. این نوع آموزش بهترین نوع آموزش برای انتقال اطلاعات و دانش و بالا بردن سطح آگاهی دانش‌آموز است. البته شیوه آموزش از راه دور هم یکی از شیوه‌های آموزشی است که در سرتاسر دنیا استفاده می‌شود ولی توصیه نمی‌شود کسانی که مکان آموزش حضوری دارند به این متد رو بیاورند. در صورتی که راه دیگری برای آموزش نباشد و فرد از تحصیل بازبماند، آموزش از راه دور می‌تواند این خلأ را پر کند و دانش‌آموزان به ترک تحصیل مجبور نشوند.

کنش و کنش متقابلی که در آموزش حضوری صورت میگیرد و تعامل بین دانش‌آموز و معلم و تعامل بین دانش‌آموزان از مهمترین عوامل یادگیری است. این که بلافاصله دانش‌آموز می‌تواند سوالاتش را بپرسد و معلم می‌تواند میزان یادگیری دانش‌آموزان را کنترل کند، در بالا بردن یادگیری دانش‌آموز موثر است.

گرچه هزینه آموزش از راه دور کمتر از آموزش رو در رو است و شاید منافعی هم داشته باشد و مثلا بار ترافیکی شهر تهران را کم کند اما میزان یادگیری در این سیستم با سیستم حضوری قابل مقایسه نیست و از آنجایی که آموزش و پرورش اولویت اصلی هر کشوری است، ما در این زمینه نمی‌توانیم آموزش کیفیت آموزش را فدای مسائل جنبی کنیم.”

معایب و محاسن آموزش از راه دور را باید در کنار هم دید. شاید لازم باشد برنامه ریزان آموزش در کشور با دقت بیشتری در این حوزه بنگرند و تدبیری بیاندیشند تا جامعه هم بتواند از مواهب تکنولوژی روز بهره مند شود وهم اینکه بچه های این سرزمین آداب حضور در اجتماع را بیاموزند.