آموزش آرایه تشبیه

خلاصه :

همانطور که میدانید، تشبیه آرایه ای است که با استفاده از آن میتوانیم چیزی را با توجه وجه شبه آن به چیز دیگری تشبیه کنیم. البته این تشبیه باید مخیل باشد، در غیر این صورت، آرایه تشبیه به حساب نمی آید.               مثلا در جمله «سگ مانند شغال است»، آرایه تشبیه وجود ندارد. 

در ادامه به آموزش کاملتر آرایه تشبیه می پردازیم.....

4 رکن تشکیل دهنده جمله تشبیه

تشبیه را در آرایه های ادبی به چهار رکن تقسیم کرده‌اند که مشبه و مشبه‌به را که در اصطلاح طرفین تشبیه می‌نامند، دو رکن اصلی تشبیه به شمار می‌آیند.

مشبه
مشبه‌به
ادات تشبیه
وجه شبه


شرح ارکان تشبیه

۱-(طرف اول) مشبّه: کلمه‌ای است که آن را به چیز دیگر مانند کرده‌اند.

مثال برای مشبّه می شود : چون رود می گذرد عمر ما

۲-طرف دوم (مشبه به) : آنچه که مشبه را به آن تشبیه می کنیم.

مثال برای مشبه به می شود : چون رود می گذرد عمر ما

۳-ادات تشبیه: به اداتی که نشانگر تشبیه هستند، ادات تشبیه گفته می‌شود. پرکاربردترین این ادات عبارت‌اند از: «مانند، مثل، همانند، به‌سان، چون، چو، به کردار، پنداری، گویی، به رنگ، به شکل، به اسلوب و…».

مثال برای ادات تشبیه می شود : چون رود می گذرد عمر ما

۴-وجه شبه: آنچه موجب می شود مشبه را به مشبه به تشبیه کنیم ( صفت مشترک).

مثال برای وجه شبه یا وجه تشبیه به می شود : چون رود می گذرد عمر ما


بدنه جمله تشبیه را بهتر بشناسید

مشبه: چیزی یا کسی که میخواهیم آن را به کسی یا چیزی دیگر مانند کنیم.
مشبه به:چیز یا کسی که مشبه را به آن مانند می کنیم.
وجه شبه:ویژگی های مشترک بین مشبه و مشبه به (البته می تواند یک عدد هم باشد).
ادات تشبیه:لغات و کلماتی که نشان دهنده پیوند شباهت هستند.




چند نکته کنکوری درباره تشبیه و حالات آن

مشبه و مشبه به به طرفین تشبیه نامیده می شوند.
اگر ادات و وجه شبه را حذف کنیم ارزش ادبی تشبیه بالاتر می رود.
اگر ادات تشبیه حرف باشد از نظر دستوری حرف اضافه است.
اگر با مشبه وو مشبه به ترکیب اضافی بسازیم آن ترکیب را اضافه تشبیهی گویند.
راه های تشخیص اضافه تشبیهی:۱-ترکیب اضافی باشد۲-کلمه اول به کلمه دوم شبیه باشد.

چند مثال و تحلیل آنها: 

امام حسین (ع) در هدایتچون نور بود.

امام حسین(ع):مشبه - چون:ادات تشبیه - در هدایت:وجه شبه - نور:مشبه به

علی مانند شیر شجاع است.

علی: مشبه – شیر: مشبه به – مانند: ادات تشبیه – شجاعت: وجه شبه

بلم آرام چون قویی سبکبار به نرمی بر سر کارون همی‌رفت.

بلم (نوعی قایق): مشبه – قو (نوعی پرنده): مشبه به – چون: ادات تشبیه – آرام: وجه شبه

برای اثبات و فهم بهتر، چند تا تست حل کنید (پاسخ نامه در آخر آمده است):

1. در کدام بیت ارایه تشبیه وجود دارد؟

1)این ترانه بوی نان نمیدهد                  بوی حرف دیگران نمی دهد

2)سفره دلم دوباره باز شد                    سفره ای که بوی نان نمی دهد

3)هیچ کس برایت از صمیم دل             دست دوستی تکان نمی دهد

4)خواستم که با تو درد دل کنم             گریه ام ولی امان نمی دهد

2-در کدام بیت تشبیه بیشتری به کار رفته است ؟

1)چودریای خون شد همه دشت وراغ               جهان چون شب وتیغ ها چون چراغ

2)گفتا بروچوخاک تحمل کن ای فقیه              یا هر چه خوانده ا  ی همه  در زیر خاک کن

3)تو هم چون گل زخندیدن لبت با هم نمی اید            روا  داری که من بلبل چوبوتیماربنشینم

4)گرت زدست براید چو نخل باش کریم               ورت زدست نیاید چوسروباش ازاد

 3-در کدام گزینه تشبیه وجود ندارد؟

1)مزرعه شمع که اتش گرفت                  2)چوشیری که از پیش اهو گذشت

3)چون باادب وتمیز باشی               3)برافروخت بازو چوشاخ درخت

 4-در مصراع (من این جا چون نگهبانم توچون گنج )کدام رکن تشبیه حذف شده است؟

1)مشبه             2)مشبه به              3)وجه شبه         4)ادات تشبیه

 5-درعبارت زیرکدام رکن تشبیه وجود ندارد؟

(سپس ناگهان چون گربه ای به سرعت حمله کرد واز جایش پرید)

 1)مشبه              2)مشبه به              3)وجه شبه        4)ادات تشبیه

6-در کدام بیت تشبیه وجود  ندارد؟

1)چنان داغ دل داغدل دیده ام             که حال خود از لاله پرسیده ام

2)دلم را به هرآب وآتش زدم          که چون شمع در گریه خندیده ا م

3)همه هفت بندم همین یک نواست         چونی در هوای تو نالیده ام

4)زباغ دلم یک بغل پرغزل            برای گل روی تو چیده ام

پاسخ نامه: 

1. 2                       2. 2                 3. 3                  4. 3                    5. 1                    6. 1

کتاب های زیادی برای یادگیری بیشتر وجود دارند که یکی از آنها کتاب «آرایه های ادبی» از نشر الگو است. 

تقریبا همه شاعران از آرایه تشبیه استفاده می کنند، اما این آرایه در آثار منوچهری دامغانی زیاد دیده میشود.