مهدکودک ژاپنی، شیب و شرکت تسلا

به قلمِ دکتر محمدرضا اسلامی

خلاصه :

انتشار تصاویر و فیلم‌های کودکان، چه عواقبی در آینده دارد؟

این یادداشت با عنوان«مهدکودک ژاپنی، شیب و شرکت تسلا» پیش از این در کانال تلگرامی نویسنده‌ی محترم (استاد محمدرضا اسلامی) به نام «ارزیابی شتابزده» منتشر شده است. از جنابِ آقای اسلامی بابت در اختیار گذاشتن این یادداشت تشکر می‌کنیم.

? شـــــیب

✔️چندسال پیش ویدئویی در یوتیوب منتشرشد راجع به پسربچه ای دریکی از مدارس ابتدایی شمال کشور که معلمش از او درحالی که مقابل کلاس ایستاده سوال می پرسد:

- چرا درشمال ایران بام بسیاری از خانه ها را شیب دار می سازند؟
پسر جواب می دهد:
- بام ؟ شیب دار؟
این ویدئو، دست به دست درشبکه های اجتماعی گشت و اسباب خندۀ بسیاری را فراهم کرد. بسیاری هم به عمل آن معلم گلایه کردند که چرا پسرک را اینطور موردسوال قرار داده وچرا ویدئو پخش شده است.

زمان زیادی از ماجرای «شیب» گذشت. تا اینکه این اواخر خبرنگاری هشیار، جستجو کرد تا ببیند سرنوشت این پسر چه شده است؟ او مستندی دربارۀ سرنوشت این پسر ساخت که خلاصه اش این بود:

▪️او امروز ترک تحصیل کرده است. می‌گوید در روستایشان همه به او می‌خندیدند.

دیدن مستندی که سرنوشت کودکی را نشان می دهد که بخاطر یک ویدئوی صدثانیه ای، گچکار شده است، برایم تکان دهنده بود. اینکه یک فیلم، اینگونه سرنوشت کودک را عوض کرد.

? شرکت تسلا

✔️چندروزی از مصاحبه رشیدپور با کودک ده ساله ای که دربرنامه تلویزیونی با بیانی شیرین مدعی طراحی خودروی کانسپشوآل(؟!) و هلى كوپتر عمودپرواز و... شد، گذشته است. حجم واکنشی که در شبکه های اجتماعی به این مصاحبه شد حیرت آور بود.

در خصوص آن مصاحبه و علل «این مدل مصاحبه ها»، تحلیل های متعددی انجام شد.

اما هرچه بود و هرچه هست، در این میانه به یک واقعیت تلخ، کمتر پرداخته شد و آن اینکه: این کودک دستخوش شیادی یا جهالت والدین اش شد. هرکدام که باشد فرقی نمی کند. این کودک درآینده، دربرابر سونامی تمسخر همسالانش واقع خواهد شد و تاسالها جورِ ادعاهایی که کرده را باید بکشد. باید همیشه مستندات دعوتنامه از وُلوو و تسلا را زیربغل داشته باشد. باید سرنوشتِ اختراع هایی که کرده را پیوسته به اثبات برساند «تا خودش را به اثبات» برساند. درواقع، آیندۀ این کودک، پیش فروش شده است، توسط والدینی (که در خوشبینانه ترین حالت) به جهالت مبتلا بوده اند.

سرنوشت این کودک، با سرنوشت کودکِ «شیب-بام» چقدر متفاوت خواهد بود؟ نمی دانیم. اما آنچه می دانیم اینکه، روزها وسالهای سختی در پیش روی خواهد داشت. سالهایی برای اثباتِ خود، یا فرار از تمسخرها.

? مهدکودک ژاپنی

✔️ چند سال پیش کنفرانس «کلان شهرها و سلامت» با حضور وزرای بهداشت و شهرداران کلان شهرهای دنیا، در هتل پرتوپیا شهر کوبه ژاپن برگزار شد (2010). از ایران معاون شهردار وقت تهران و معاون وزیربهداشت، دراین کنفرانس شرکت داشتند. قرار شده بود که درکنار برنامه های کنفرانس، بازدیدی از یک مهدکودک ژاپنی راهماهنگ کنم تا رویه ژاپنی ها درنگهداری از بچه ها را هیأت ایرانی از نزدیک مشاهده نمایند. وقتی با مدیر مهدکودک پورتوپیا صحبت کردم ازاینکه میهمانان کنفرانس می خواهند از مهد بازدید کنند ابراز خرسندی کرد. طبق روال ژاپنی، توضیحاتی داد راجع به اینکه زمانبندی بازدید چگونه باید باشد و کلاسها وآشپزخانه مهدکودک را چطوربازدید کنیم و... . در میان توضیحات یک نکته هم گفت: از بچه ها عکس نگیرید.

روز بازدید، به اتفاق ازمحل کنفرانس به سمت مهدکودک رفتیم. دربارۀ عکس نگرفتن اما صحبتی نکردم چون احساس کردم احتمالا لزوم چندانی ندارد (و فرصتش پيش نخواهد آمد). بازدید شروع شد و بعد از ملاقات با مدیرمهد، از کلاس های نگهداری بچه های یک ساله تا شش ساله و همچنین آشپزخانه، نحوه گرمایش کلاسها و... بازدید کردیم. مطابق پیش بینی، اعضای هیات ایرانی (به دلیل شرکت درگفتگوها) امکان عکس گرفتن نداشتند، ولی یک دوست همراه از شهرداری تهران با گروه بود که ایشان در یکی از کلاسها از روند بازدید چند تصویر گرفت. بلافاصله معلمی که همراهِ بازدید بود مرا کناری کشید وتذکر دادکه : لطفا عکس نگیرید.

آن روز بعداز بازدید، ماجرا را با یکی از دوستان مطرح وگلایه کردم که این ژاپنی ها "زیادی حساس هستند". ایشان توضیح داد که خیر، این حساسیت نیست، معتقدند بچه، متوجه حالات خود نیست و وظیفه والدین است که نگذارند حالتی/عکسی/تصویری ازکودک ثبت شود که «احیانا» در آینده، سبب شرمساری او شود.

✔️سه سال پیش وقتی که فرزندم را بعد از آن مهدکودک، درکلاس اول مدرسه ابتدایی مجاور دانشگاه میشیگان استیت ثبت نام کردیم، مدیر مدرسه، در میان فرمها، یک فرم هم داد که امضا کنیم: «فرم رضایت مبنی براینکه تصویر دانش آموز درکلاس، در صفحه فیس بوک مدرسه درج شود». متوجه شدم ماجرا فقط به ژاپن اختصاص ندارد (هر چند معمولا حساسيت آمريكائى ها به اين قبيل امور رفتارى، كمتر است)، و "در معرض قرار دادنِ کودک" ، محل حساسیت و توجه است

? این ماجرای مصاحبه رشیدپور بزودی درمیان انبوه اخبار روزها وماههای آتی، گم خواهد شد، ولی بارسنگینش بردوش این کودک (همچون کودک ویدئوی شیب-بام) خواهد ماند. وظیفه والدین در حراست از «پیش فروش نشدنِ» سالهای آتی فرزندانشان، وظیفه ای است مهم.