بیستون

خلاصه :

معرفی محوطه تاریخی بیستون | سرزمین مقدس

برخی سرزمین ها در کشورمان وجود دارند که در گذر زمان از نظر تاریخی اهمیت بسیاری پیدا کرده اند و توجه زیادی به آنان شده است؛ مانند محوطه های تاریخی شهر مرودشت که آثار تخت جمشید و مجموعه پاسارگاد در آن قرار دارد یا شهر تاریخی شوش و کاشان و تعدادی دیگر. یکی از این سرزمین های مهم و تاثیرگذار دشت بیستون در نزدیکی شهر کرمانشاه است که به دلیل موقعیت جغرافیایی، آب و هوای مطلوب، نزدیکی به منطقه بین النهرین، واقع شدن بر سر راه های مهم و قداست کوه بیستون در میان مردم، شاهان و فرمانروایان محبوبیت خاصی داشت. البته بیستون بسیار پیش از اینها، از دوره پارینه سنگی میانه مورد توجه انسان ها بود و غارها و پناهگاه های صخره ای آن در دشت و کوه، یکی از مهمترین مناطق سکونتگاهی زاگرس و ایران به شمار می رفت. نشانه هایی از حضور انسان ها در چهار غار تاریخی کوه بیستون و تپه های اطراف این مساله را تایید می کند.

در کنار اینها، نزدیکی دشت بیستون به راه های مهم مانند جاده ماد به بابل در دوران هخامنشی و جاده ابریشم در روزگار اشکانی و ساسانی، توجه شاهان را به این منطقه جلب کرد. این امر باعث شد تا آنها در این مکان آثار بی بدیلی از خود بر جای بگذارند. برخی از این آثار، اسناد بسیار مهمی از تاریخ ایران در زمان خود هستند که از جمله آنها می توان به سنگ نوشته نقش برجسته داریوش اول از دوره هخامنشی، نقش برجسته هرکول در دوره سلوکی و نقش برجسته های اشکانی مهرداد دوم و گودرز دوم در دوره ساسانی اشاره کرد. 

تاریخچه کشف و بازخوانی کتیبه بیستون 

همان گونه که خواندیم داریوش، در زمان فرمانروایی خود، بعد از پیروزی بر گئومات مغ -بردیای دروغین- دستور ساخت کتیبه و نقش برجسته بیستون را صادر کرد. این کتیبه اما در طول سال ها و سده های مختلف فراموش شد و کسی از محتوا و متن آن و چیزی که در دل کوه حک شده بود خبری نداشت. در سال ۱۸۳۵ (۱۲۳۱ ه.ش) برای اولین بار هنری راولینسون (Sir Henry Rawlinson)، دیپلمات و شرق شناس بریتانیایی در سفری که به این منطقه داشت متوجه این کتیبه شد و به بررسی آن علاقه نشان داد. او با کمک پسر بچه ای محلی و چابک و با استفاده از طناب و نردبان، به صورت عمودی به محل کتیبه رسید. هنری راولینسون در حالی که در ارتفاع ۱۰۰ متری معلق بود، کتیبه ها را تمیز و از آنها نسخه برداری کرد و در نهایت توانست از یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان رمزگشایی کند. این کار او تا سال ۱۸۳۶ میلادی ادامه داشت و در این مدت از قسمت فارسی باستان کتیبه نسخه برداری کرد. او در سال ۱۸۴۴ (۱۲۲۲ ه.ش) یک بار دیگر از این ارتفاع بالا رفت تا از بخش بابلی این کتیبه نیز نسخه برداری کند. این بار این کار تا سال ۱۸۴۷ میلادی ادامه داشت و در سال های ۱۸۴۹ تا ۱۸۵۱ (۱۲۲۷تا ۱۲۲۹ ه.ش)، آقای راولینسون کتابی با نام کتیبه های میخی فارسی در بیستون نوشت. او در این کتاب از متن فارسی باستان این کتیبه ها که به خط میخی نوشته شده بود، رمزگشایی کرد و نخستین کسی شد که خط میخی را با بررسی سنگ نوشته های بیستون خواند. کتابِ او، راهنما و راهگشای کشف خطوط عیلامی و بابلی بود و در مطالعات آشورشناسی مورد استفاده قرار گرفت. او در حقیقت متن های فارسی باستان و بابلی را نیز خواند؛ اما کار خواندن و ترجمه متن عیلامی را بر عهده ادوین نوریس (Edwin Norris)، فیلسوف انگلیسی گذاشت که وی این مقاله را در سال ۱۸۵۵میلادی به چاپ رساند.