معرفی
آشنایی با طاقبستان
طاقبستان
خلاصه :
طاقبستانطاقبستان مجموعهای از سنگ نگارهها و سنگ نوشتههای دورهٔ ساسانی است که در ایران در محله طاقبستان در شمال غربی شهر کرمانشاه و در غرب ایران واقع شدهاست. این مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شدهاست و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد. چند صحنهٔ تاریخی از جمله تاجگذاری خسرو پرویز، تاجگذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم و همچنین چند سنگ نوشته (کتیبه) به خط پهلوی کتیبهای و مراسم شکار گراز توسط سوار کاران و نواختن موسیقی با آلات موسیقی چنگ در آن حک شدهاست. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردش گاهی زیبا تبدیل نموده که از زمانهای دیرین تا به امروز مورد توجه بودهاست.
تاریخچه
نقاشی از طاق بستان اثر اوژن فلاندن فرانسوی در اوایل دوره قاجار
طاقبستان در زبان کردی کرمانشاهی طاقوهسان گفته میشود.[۱] «طاق» همان طاق، «وه» به معنی از و «سان» به معنی سنگ میباشد و به این ترتیب «طاقوهسان» به معنی طاقی از سنگ میباشد.[۲] این مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شدهاست. شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیسهای خود برگزیدند، اما از زمان اردشیر دوم و شاهان پس از او، طاق بستان را انتخاب کردند که در بین راه جادهٔ ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پرآب بود که امروزه نیز به همین شکل است.
پوشاک استفاده شده
با مطالعهٔ تحلیلی در نقشبرجستههای طاق بستان، لباس رنگارنگ سوار با نخهای زرّین بافته شده و دارای سبکهای لوزی شکل و تزئین کاملاً هندسی است. در صحنهٔ شکار گراز شاه لباسی در تن دارد که پارچهٔ آن مزین به نقش سیمرغ در نشانههای دایرهوار است. لباس پاروزنها نیز نقشهای نمایشی دارد. در نقش برجستهای در دیوارهٔ جانبی طاق بستان، زیور تشریفاتی جامهٔ پادشاه که بر تخت نشسته درون شمهٔ مرکزی به روی قرصی از بلور مهر کنی شده و با انواع زردوزی و گلاندازهای تنگ هم، تزئین فراوان یافته و جامههای ملتزمان و فیلسواران با نگارههای گیاهی و پرندگان، دستدوزی شدهاست.
عکس قدیمی از داخل طاق بزرگ در زمان اواخر دوره قاجار
هنر نقاشی و موسیقی
نگارهٔ زنان موسیقیدان در طاق بزرگ که در حال نواختن چنگ هستند.
نقشبرجستهٔ تاجگذاری اردشیر دوم
اردشیر دوم در وسط، اهورا مزدا سمت راست و زرتشت سمت چپ او
این نقش برجسته نخستین نقش برجستهٔ طاق بستان است که در کنار طاق کوچک قرار دارد.[۹] در سمت راست ایوان کوچک، سنگنگارهای وجود دارد که صحنه تاجستانی اردشیر دوم، نهمین شاه ساسانی را نشان میدهد. در این صحنه، شاه ساسانی به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مرکز صحنه نقش شده که دست چپ را بر روی قبضهٔ شمشیر گذاشته و با دست راست حلقهٔ روبانداری را از اهورا مزدا میگیرد، درحالی که زرتشت یا به قولی میترا با هالهای از نور در سمت چپ، پشت سر او قرار دارد.[۹] زیر پای اردشیر دوم، ژولیان امپراتور روم که در جنگ اسیر شده است، قرار دارد. شاه ساسانی چشمانی درشت و ابروانی برجسته دارد. ریش او مجعد و موهای سرش به صورت انبوه بر روی شانهها آویخته شدهاست. وی گوشوارهای بر گوش و گردنبندی در گردن و دستبندی در مچ دارد. گوشوارهٔ او به شکل حلقهٔ مدوری است که گوی کوچکی به آن آویزان است. گردنبند او نیز شامل یک ردیف مهرههای مرواریدی درشت است. از قرار معلوم امشاسپند واسط بین آدمیان و اهورا مزدا، و هومن (بهمن) بودهاست چه در گزیدههای زاتسپرم میخوانیم: «وهومن زرتشت را به آسمان برین فراز برد که همه روشنی بود، که فروغ جاویدان و بیانتها بود که اهورا مزدا بود به سان روشنایی محض و خالص» (تاریخ مطالعات ایرانی، هاشم رضی صفحه ۲۴۶). لذا تصویر پشت سر اردشیر دوم، امشاسپند وهومن است.