مقالات
خورشید
خلاصه :
در باره ی خورشید بیشتر بدانیمخورشید (نام‌های ادبی یا قدیمی: خور، هور، مهر، روز) یکی از ستارگان کهکشان راه شیری و تنها ستارهٔ سامانهٔ خورشیدی است که در مرکز آن جای دارد. خورشید یک کُرهٔکامل است که از پلاسمای داغ ساخته شده‌است و در میانهٔ آن میدان مغناطیسی برقرار است.[۹][۱۰] این ستاره که قطری نزدیک به ۱٬۳۹۲٬۰۰۰ کیلومتر دارد سرچشمهٔ اصلی نور،انرژی، گرما و زندگی بر روی زمین است. قطر خورشید نزدیک به ۱۰۹ برابر قطر زمین و جرم آن ۳۳۰ هزار برابر جرم زمین برابر با ۲×۱۰۳۰ کیلوگرم است. این مقدار ۹۹٫۸۶٪ کل جرم سامانهٔ خورشیدی است.[۱۱]
 |
|
| داده‌های دیداری | |
|---|---|
| میانگین فاصله از زمین |
۱٫۴۹۶×۱۰۱۱ m ۸٫۳۱ دقیقه با سرعت نور |
| درخشش دیداری (V) | −۲۶٫۷۴م [۱] |
| قدر مطلق | ۴٫۸۳م [۱] |
| رده‌بندی ستارگان | G2V |
| متالیسیته | Z = ۰٫۰۱۷۷[۲] |
| قطر زاویه‌ای | ۳۱٫۶′ - ۳۲٫۷′ [۳] |
| صفت‌ها | خورشیدی |
| ویژگی‌های مداری | |
| میانگین فاصله از هستهٔ راه شیری |
~۲٫۵×۱۰۲۰ م ۲۶ ۰۰۰ سال نوری |
| دورهٔ کهکشانی | (۲٫۲۵–۲٫۵۰)×۱۰۸ a |
| سرعت | ~۲٫۲۰×۱۰۵ m/s (گردش به‌دور مرکز کهکشان) ~۲×۱۰۴ m/s (نسبت به سرعت میانگین ستاره‌های دیگر در همسایگی ستاره‌ای) |
| ویژگی‌های فیزیکی | |
| میانگین قطر | ۱٫۳۹۲×۱۰۹ m [۱] ۱۰۹ زمین |
| شعاع استوایی | ۶٫۹۵۵×۱۰۸ م [۴] ۱۰۹ × زمین[۴] |
| محیط استوایی | ۴٫۳۷۹×۱۰۹ m [۴] ۱۰۹ × زمین[۴] |
| تخت‌شدگی | ۹×۱۰−۶ |
| مساحت | ۶٫۰۸۷۷×۱۰۱۸ m² [۴] ۱۱ ۹۹۰ × زمین[۴] |
| حجم | ۱٫۴۱۲۲×۱۰۲۷ m³ [۴] ۱ ۳۰۰ ۰۰۰ زمین |
| جِرم | ۱٫۹۸۹۱ ×۱۰۳۰ ک‌گ[۱] ۳۳۲ ۹۴۶ زمین |
| چگالی میانگین | ۱٫۴۰۸ ×۱۰۳ ک‌گ/م³[۴][۱][۵] |
| چگالی‌های گوناگون | هسته: ۱٫۵×۱۰۵ ک‌گ/م³ فتوسفیر پایینی: ۲×۱۰-۴ک‌گ/م³ کروموسفیر پایینی: ۵×۱۰-۶ک‌گ/م³ هالهٔ میانگین: ۱۰×۱۰-۱۲ک‌گ/م³[۶] |
| گرانش سطحی استوایی | ۲۷۴٫۰ m/s۲ [۱] ۲۷٫۹۴ g ۲۸ × گرانش سطحی زمین[۴] |
| سرعت گریز (از سطح) |
۶۱۷٫۷ km/s [۴] ۵۵ × زمین[۴] |
| دما برای سطح (مؤثر) |
۵ ۷۷۸ K [۱] |
| دما برای تاج خورشیدی |
~۵×۱۰۶ K |
| دما برای هسته |
~۱۵٫۷×۱۰۶ K [۱] |
| درخشش (Lsol) | ۳٫۸۴۶×۱۰۲۶ W [۱] ~۳٫۷۵×۱۰۲۸ lm ~۹۸ lm/W اثر |
| شدت میانگین (Isol) | ۲٫۰۰۹×۱۰۷ W m-۲ sr-۱ |
| ویژگی‌های گردش | |
| انحراف محوری | ۷٫۲۵° [۱] (به دایرةالبروج) ۶۷٫۲۳° (به صفحهٔ کهکشانی) |
| بُعد برای قطب شمال[۷] |
۲۸۶٫۱۳° ۱۹ ساعت ۴ دقیقه ۳۰ ث |
| میل برای قطب شمال |
+۶۳٫۸۷° ۶۳°۵۲' شمالی |
| دورهٔ دوران ستاره‌ای (در عرض جغرافیایی ۱۶°) |
۲۵٫۳۸ روز [۱] ۲۵ ر ۹ س ۷ دقیقه ۱۳ ث[۷] |
| (در استوا) | ۲۵٫۰۵ روز [۱] |
| (در قطب‌ها) | ۳۴٫۳ روز [۱] |
| سرعت دوران (در استوا) |
۷٫۲۸۴ ×۱۰۳ km/h |
| ترکیب فتوسفیری (برپایهٔ جِرم) | |
| هیدروژن | ۷۳٫۴۶ ٪[۸] |
| هلیوم | ۲۴٫۸۵ ٪ |
| اکسیژن | ۰٫۷۷ ٪ |
| کربن | ۰٫۲۹ ٪ |
| آهن | ۰٫۱۶ ٪ |
| گوگرد | ۰٫۱۲ ٪ |
| نئون | ۰٫۱۲ ٪ |
| نیتروژن | ۰٫۰۹ ٪ |
| سیلیکون | ۰٫۰۷ ٪ |
| منیزیوم | ۰٫۰۵ ٪ |
| این جعبه: | |
برای دیگر کاربردها، خورشید (ابهام‌زدایی) را ببینید.
«آفتاب» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، آفتاب (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.
انفجار نهایی یک ستارهٔ سنگین را ابرنواختر می‌نامند ولی خورشید هیچ‌گاه چنین انفجاری را تجربه نخواهد کرد زیرا کمترین جرم مورد نیاز برای رخداد یک ابرنواختر، هشت برابر جرم خورشید است.[۱۲] از نظر شیمیایی سه-چهارم جرم خورشید را هیدروژن و باقی‌ماندهٔ آن را بیشتر هلیممی‌سازد. پس از هیدروژن و هلیم، عنصرهای سنگین از سازندگان دیگر خورشید عبارتند از: اکسیژن، کربن، نئون وآهن و... این عنصرها، سازندهٔ ۱٫۶۹٪ از جرم خورشید اند که این مقدار خود ۵٬۶۲۸ برابر جرم زمین است.[۱۳]
خورشید در رده‌بندی ستارگان بر پایهٔ رده‌بندی طیفی، در دستهٔ G27 جای دارد و به صورت غیررسمی با نام کوتولهٔ زرد از آن یاد می‌شود چون پرتوهای پیدای آن در طیف زرد-سبز شدیدتر است. هر چند که رنگ آن از سطح زمین، سفید باید دیده شود ولی وجود پراکندگی نور آبی در جو سبب زرد دیده شدن آن است (پراکندگی رایلی).[۱۴][۱۵] همچنین در برچسب رده‌بندی طیفی، G2، گفته شده که دمای سطحخورشید نزدیک به ۵۷۷۸ کلوین (۵۵۰۵ سانتیگراد) است و در V گفته شده‌است که خورشید مانند بیشتر ستارگان، یک ستارهٔ رشتهٔ اصلی است و در نتیجه انرژی خود را از راههمجوشی هسته‌ای هسته ی هیدروژن به هلیم فراهم می‌کند و در هر ثانیه، در هستهٔ خود، ۶۲۰ میلیون تُنهیدروژن را دچار همجوشی می‌کند. در دوره‌ای کیهان شناسان می‌گفتند که خورشید نسبت به دیگر ستارگان، ستاره‌ای کوچک و ناچیز است ولی امروزه بر این باور اند که خورشید از ۸۵٪ ستارگان کهکشان راه شیری درخشان تر است. چون بیشتر آن‌ها کوتوله‌های سرخ‌اند.[۱۶][۱۷] بزرگی قدر مطلق خورشید ۴٫۸۳+ است البته چون خورشید نزدیک‌ترین ستاره به زمین است، به همین دلیل، خورشید درخشان‌ترین جرم در آسمان دانسته می‌شود و قدر ظاهریآن ۲۶٫۷۴- است.[۱۸][۱۹] تاج خورشیدی پیوسته در حال پراکندن بادهای خورشیدی در فضا است. این بادها، جریان‌هایی از ذره‌های باردار اند که تا فاصله‌ای نزدیک به ۱۰۰ واحد نجومی توان دارند. حباب‌های ساخته شده درمحیط میان‌ستاره‌ای که در اثر بادهای خورشیدی ساخته شده‌اند، بزرگترین سازهٔ پیوستهٔ پدید آمده در منظومهٔ خورشیدی‌اند.[۲۰][۲۱]
هم اکنون خورشید در حال سفر از میان ابر میان‌ستاره‌ای محلی در ناحیهٔ حباب محلی در لبهٔ بازوی شکارچی از کهکشان راه شیری است. از میان ۵۰ ستاره‌ای که تا شعاع ۱۷ سال نوری، در همسایگی زمین قرار دارند، (نزدیک‌ترین آن‌ها یک کوتولهٔ سرخ به نام پروکسیما قنطورس است که ۴٫۲ سال نوری فاصله دارد) از دیدگاه جرم، خورشید رتبهٔ چهارم را در میان آن‌ها دارد.[۲۲] اگر از قطب شمالی کهکشاننگاه کنیم، خورشید به صورت ساعت‌گرد به گرداگرد مرکز کهکشانی راه شیری در گردش است و از آن نقطه نزدیک به ۲۴٬۰۰۰ تا ۲۶٬۰۰۰ سال نوری فاصله دارد، امید آن می‌رود که این گردش را ۲۲۵ تا ۲۵۰ میلیون سال دیگر به پایان برساند و دور خود را کامل کند. از آنجایی که کهکشان ما نسبت به تابش زمینهٔ کیهانی (CMB) در راستای صورت فلکی مار باریک با سرعت ۵۵۰ کیلومتر بر ثانیه در حرکت است، در نتیجه سرعت بدست آمده برای خورشید نسبت به CMBدر راستای صورت‌های فلکی پیاله یا شیر، ۳۷۰ کیلومتر بر ثانیه می‌شود.[۲۳]
فاصلهٔ متوسط خورشید از زمین نزدیک به ۱۴۹٫۶ میلیون کیلومتر است (یک واحد نجومی) است البته این فاصله در هنگامه‌های گوناگون حرکت زمین به گرد خورشید (در نقطه‌های اوج و حضیض) در ماه‌های ژانویه تا ژوئیه فرق می‌کند.[۲۴] در این فاصلهٔ میانگین، برای نور ۸ دقیقه و ۱۹ ثانیه زمان برده می‌شود تا از خورشید تا زمین سفر کند. می‌توان گفت انرژی آمده از نور سفید خورشید، باعث ادامهٔ فرایند نورساخت، بوجود آمدن اقلیم و آب و هوای زمین و درنتیجه، فراهم‌کنندهٔ زندگی برای همهٔ جانداران روی زمین است.[۲۵] نقش برجستهٔ خورشید بر وضعیت زمین از سال‌های دور، از دوران پیشاتاریخ برای انسان شناخته شده بود به همین دلیل برای بسیاری از فرهنگ‌ها خورشید به عنوان یک خدا دانسته شده بود. همواره پیشرفت دانش از چیستی خورشید با کندی بسیار همراه بوده تا آنکه در سدهٔ ۱۹ میلادی آگاهی اندکی از مواد سازندهٔ خورشید و منبع انرژی آن بدست آمد. تلاش برای آگاهی بیشتر از خورشید همچنان ادامه دارد چون همچنان شماری از پدیده‌ها و رفتارهای بدون توضیح علمی در خورشید دیده می‌شود.
روح الله صمدی
۴ سال پیش