مقالات
احترام متقابل(بزرگتر به کوچکتر)
خلاصه :
احتراماحترام به بزرگترها از جمله رفتارهایی است که قبل از دین، عقل هر انسانی آن را کاری پسندیده می داند و ترک آن را هم نشانه ی بی ادبی و پستی شخص می شمارد. یکی از مهم ترین علّت های بی ادبی کودکان در حقّ بزرگ ترها، بی اهمیّتی والدین نسبت به آموزش این امر مهم است. جهت آموزش این امر مهم به کودکان توجه به نکات ذیل ضروری است:
۱٫ احترام متقابل
اگر توقّع داریم که کودکان به بزرگترها احترام بگذارند باید دقت داشته باشیم که بزرگترها به آن ها توهین نکرده و احترامشان را حفظ کنند. روی همین اساس باید با کودکانمان محترمانه رفتار کنیم و مراقب رفتار دیگران هم با آن ها باشیم. اگر متوجّه شدیم که به کودکانمان بی احترامی می کنند، با ظرافت به آن ها تذکر دهیم که چنین کاری نکنند.
۲. الگودهی به کودک
خودمان احترام دیگران را حفظ کرده و با الفاظ تحقیرآمیز دیگران را مخاطب خود قرار ندهیم. این کار علاوه بر آنکه گناه است، کودک ما را هم با چنین رفتاری آشنا می سازد. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «به پدران خود نیکی کنید تا فرزندان شما در حقّتان نیکی کنند.»[۱]
این روایت گویای این حقیقت مهم است که کودکان ما کاملاً از رفتار ما الگو می گیرند. اگر ما به بزرگتر از خود احترام بگذاریم و با آن ها محترمانه رفتار کنیم، فرزندانمان هم می آموزند تا در برابر بزرگترها چنین رفتاری داشته باشند. توجه داشته باشیم که اگر احترام والدین خود را حفظ نکنیم، به صورت غیر مستقیم به فرزندان مان آموخته ایم که بزرگترها احترام ندارند. اگر فرزند ما چنین مطلبی را آموخت، به خود ما هم به عنوان بزرگتر، احترامی قائل نبوده و حرمت ما را حفظ نخواهند کرد.
۳٫ والدین احترام یکدیگر را حفظ کنند
یکی از علّت های بی احترامی فرزند در حق والدین، حرمت شکنی خود والدین است. باید دقّت داشته باشیم که عیوب همسرمان را نزد کودک بازگو نکنیم و نزد کودک از همسرمان شکایت نکنیم. حتی اگر همسرمان کارهای نادرستی انجام می دهد تا جایی که ممکن است اشتباهاتش را از دید کودک خود بپوشانیم تا حرمت او نزد فرزند از بین نرود و به او به دید شخصی منفی ننگرد. در عین حالی که با کودک مهربان و صمیمی هستیم یاید مراقب باشیم که این صمیمیّت موجب نشود که کودک احترام ما را حفظ نکرده و به این رفتار بد عادت کند.
۴٫ از دیگران بدگویی نکنیم!
غیبت و تهمت را از زندگی خود کنار بگذاریم و عملا به کودکمان بیاموزیم که دیگران محترم هستند و ما هرگز اجازه نداریم به شخصیّت آن ها توهین کرده و یا این که عیوب آن ها را آشکار کنیم. با توجه به این مطلب ممکن است کودکمان از دیگران بدگویی هایی داشته باشد. از دوست خود، همسایه و حتی معلّم. اینجا است که ما باید به او یادآور شویم که هرگز از دیگران بدگویی نداشته باشد و بدی های آن ها را پیش کسی بازگو نکند.
تذکر: ممکن است برخی از کسانی که فرزندان ما با آن ها معاشرت دارند خطاهایی انجام دهند که بازگو نکردن آن ها از طرف کودکانمان موجب بروز صدماتی جدّی در اخلاق و رفتارشان شود. لذا باید هنگام نهی کودکانمان از غیبت و بدگویی دیگران به آن ها بگوییم که این کار در صورتی زشت است که بدون جهت باشد. اما اگر فکر می کنید که رفتار بد شخصی به شما ضرر می زند و موجب می شود تا شما هم مبتلا به این رفتارهای بد شوید در این صورت باید مشکل را با ما در میان بگذارید تا برای حل مشکل به شما کمک کنیم.
لازم به ذکر است که اگر کودکانمان از کسی غیبت کردند نباید با آن ها با تندی رفتار کنیم، چرا که آن ها قبح چنین کاری را نمی دانند و هنوز در مرحله ی آموزش هستند. از طرفی اگر برخورد تندی داشته باشیم، آن ها از ترس برخوردهای بعدی از گفتگوی صمیمی با ما سر باز می زنند و اگر هم کسی رفتار ناشایستی با آن ها داشت از ترس واکنش ما، آن رفتارها را با ما بازگو نخواهند کرد.
۵٫ بزرگترها را با احترام خطاب کنند!
ممکن است ما به خاطر صمیمیّتی که با هم سنّ و سالان خود داریم، آن ها را با نام کوچک و یا بدون به کار بردن الفاظ تکریمی خاص صدا بزنیم. در چنین صورتی ممکن است فرزندانمان هم با تأسّی از ما آن ها را این گونه خطاب کنند. پس باید به آن ها بگوییم که اگر ما این گونه با هم صحبت می کنیم به خاطر ویژگی سنّی ما است اما شما که کوچک تر از ایشان هستید نمی توانید با ایشان این گونه صحبت کنید، بلکه باید از کلماتی که دال بر احترام است استفاده کنید.
۶٫ بزرگترها احترام خود را حفظ کنند
اگر بزرگترها بیش از اندازه سر به سر کودکانمان بگذارند، ممکن است کودکانمان احترام آن ها را حفظ نکرده و رفتار نامناسبی با آن ها داشته باشند. در این صورت ـ اگر امکان دارد ـ از یک طرف، آن شخص را متوجه نوع کارش کنیم و از طرف دیگر، به فرزندمان هم گوشزد کنیم که این کار موجب نشود تا به او بیاحترامی کرده و با الفاظ غیر محترمانه با او صحبت کند.
۷٫ از رفتارهای دیگران غافل نباشیم!
ممکن است برخی از بزرگ ترها از کودک ما بخواهند که نسبت به دیگری با بی احترامی رفتار کرده و حرف های زشت بر زبان جاری کند. توجه داشته باشیم که تداوم این حالت موجب بروز صدمات جبران ناپذیری در شخصیّت اجتماعی کودکمان خواهد شد، لذا ضمن این که از او خواهش میکنیم چنین رفتاری را با فرزندمان نداشته باشد، از کودکمان هم می خواهیم که گوش به چنین حرف هایی ندهد و هرگز به دیگری توهین نکرده و کلمات زشت بر زبان جاری نسازد.
لازم به ذکر است در صورتی که چنین شخصی از رفتار ناپسند خود دست نکشید باید در نوع معاشرت فرزندمان با او تجدید نظر کنیم. این تجدید نظر بسته به نسبت خویشاوندی او با ما دارد. اگر با او نسبت خویشاوندی نداریم، طبیعی است که ضرورتی برای تداوم چنین معاشرتی وجود ندارد، اما اگر خویشاوند است، سعی کنیم تا جایی که شده معاشرت کودکمان با او، تحت نظارت ما صورت گیرد.
تذکر:
۱٫ از عدم آشنایی کودکانمان با آداب اجتماعی هرگز ناراحت و عصبانی نشویم. اشتباهات رفتاری کودکان، در واقع می تواند تجربه ای باشند جهت آموزش اصول رفتار اجتماعی. در حقیقت می توان گفت در برخی موارد کودکانمان تا اشتباه نکنند نمیتوانند اصول تجربه ی صحیحی از برخی از رفتارهای اجتماعی داشته باشند.
البته لازم به ذکر است که حلقه ی تجربه اندوزی وقتی کامل میشود که به دنبال اشتباه کودک به شیوهای کاملا صحیح به او تذکر دهیم و به او بیاموزیم که در مقابل، چه رفتاری برازنده ی او است.
۲٫ همان گونه که غفلت از آموزش آداب اجتماعی کار پسندیدهای نیست، زیاده روی در آموزش آداب اجتماعی هم صدمات زیادی در روحیه ی فرزند انجاد می کند.
برخی از والدین در معاشرت های اجتماعی، به شدّت فرزندان خود را تحت کنترل قرار داده و به آن ها اجازه نمی دهند تا به راحتی صحبت کنند و نزد دیگران از حقّ خود دفاع کنند. این والدین همیشه کودک خود را محکوم می بینند و گمان می کنند بچّه ی اجتماعی، کسی است که زیر بار هر نوع ظلمی برود و در عین حال از شخص ظالم عذرخواهی هم داشته باشد.
این نوع نگرش به آداب اجتماعی موجب می شود تا فرزندانی ترسو داشته باشیم. فرزندانی که به محض مواجهه با تنش های اجتماعی به جای آن که روی پای حق خود بایستند و آن را مطالبه کنند ترس و دلهره همه ی وجودشان را فرا گرفته و مبتلا به اضطراب خواهند شد.
[۱] . بحارالأنوار، جلد۷۴، صفحه ی۶۵، حدیث۳۱٫
رسول سرآبادانی
۶ سال پیش