مقالات
نظامی گنجوی
ادبیات
خلاصه :
نظامی گنجوی یکی از شاعران معروف. که در قرن ۵۳۶ _ ۶۰۸ زندگی میکرد.جمال الدین ابومحمد الیاس بن یوسف در سال 520 – 536 ق- در (گنجه) یکی از شهر های باستانی آذربایجان چشم به جهان گشود.
در کودکی پدرش و بعد از آن مادرش را از دست داد و سالهای زیادی را به تنهایی در یک گنجه زندگی کرد.
در جوانی هیچگاه از گنجه بیرون نرفت ، همانجا درس خواند و با تلاش و کوشش بسیار علوم زمان خود را فرا گرفت.
برخی از علومی که آموخت عبارت اند از:
1-زبانهای آذری ، فارسی ، عربی و پهلوی را به خوبی میدانست
2-از تمام علوم عقلی و نقلی بهرهمند
3-علوم ادبی و عربی را به طور کامل میدانست
4-در فنون حکمت از طبیعی و الهی و ریاضی دست داشتهاست
تفاوت او با برخی از شاعران زمان خود
زندگی او بر خلاف شاعران ستایشگر که دایم در کاخ امیران و پادشاهان ملازم آستان بودند آرام و بی ماجرا میگذشت .
نظامی از همان دوران جوانی به شاعران ستایشگر و سخن آرایان که شرف خود را می فروختتند نفرت عمیقی داشت و می کوشید خود را از زندگی درباری دور نگه دارد.
نظامی در مخزن الاسرار از برتری هنر خود می گوید و ستایشگری و چاپلوسی را به باد انتقاد میگیرد.
سیم کشانی که به زر مرده اند سکه این سیم به زر برده اند
هر ک به زر ، سکه ی چون روز داد سنگ ستد در شب افروز داد
لاجرم این قوم که زر میبرند زیرترند ارچه به بالاترند
نظامی علاقه چندانی به تصویر کشیدن حادثه های زمان حیات خود نداشت و تنها در مسائلی که مستقیما با خلاقیت او و سرنوشت سروده هاش رابطه داشت توضیحی میدهد در هریک از منظومه هایش پاره هایی به عنوان (در احوال خود) می آورد .
آثار نظامی در زمان حیات خود در دنیا ی شرق آوازه ای همگانی داشت .
وفات:
نظامی گنجوری در سال 590 – 608 هجری – در زادگاه خویش شهر گنجه وفات یافت .
در سالهای اخیر بنای یاد بود شکوه مندی بر سرمزارش ساخته اند.
سبک آثار نظامی:
نظامی از شاعرانی است که باید او را در شمار ارکان شعر فارسی و از استادان مسلم این زبان دانست.
وی از آن سخنگویانی است که مانند فردوسی و سعدی توانست به ایجاد و تکمیل سبک و روشی خاص دست یابد. اگر چه داستانسرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده ولی تنها شاعری که تا پایان قرن ششم توانستهاست شعر تمثیلی را به حد اعلایی از تکامل برساند نظامی است.
ا وجود آنکه آثار نظامی از نظر اطناب در سخن و بازی با الفاظ و آوردن اصطلاحات علمی و فلسفی و ترکیبات عربی فراوان و پیچیدگی معانی بعضی از ابیات، قابل خرده گیری است، ولی «محاسن کلام او به قدری است که باید او را یکی از بزرگترین شعرای ایران نامید و مخصوصاً در فن خود بی همتا و بی نظیر معرفی کرد.
نظامی در بزم سرایی، بزرگترین شاعر ادبیات فارسی است.
به جرأت میتوان گفت که او در سرایش لحظههای شادکامی بی همتاست، زبانش شیرین است و واژگانش نرم و لطیف، و گفتارش دلنشین. آن گونه که در بازگویی لحظههای رزم، نتوانسته از فشار بزم رهایی یابد به اشعار رزم نیز ناخودآگاه رنگ غنایی دادهاست.
آثار نظامی:
1_مخزن السرار
مخزن الاسرار در اوایل سال 549 – 566 هجری – سروده شده است این اثر مرکب است از بیست داستان منظوم که جهان بینی اجتماعی و فلسفی شاعر و بینش او را به مسائل حیاتی گوناگون در بر گرفته است .
2_ خسرو و شیرین
نظامی سرودن منظومه خسرو وشیرین را در سال 559 – 576 هجری – به پایان رساند این اثر نه تنها در خلای نظامی بلکه میتوان گفت در ادبیات همه ملل شرق حادثه ای نو بود.
3_ لیلی و مجنون
ظامی این اثر را در مدت چهار ماه در شهریور ماه ۵۶۷ – 584 هجری – به پایان رساند.
لیلی و مجنون ، منظومه یی عاشقانه است که به درخواست اخستان ، شاه شیروان توسط نظامی سروده شده است .شاعر در مقدمه لیلی و مجنون وحتی در متن ان حاشیه پردازی های بسیار کرده است و از ستمکاران و ستمدیدگان سخن گفته است و گاه راه اعتراض فرمانروایان را به عدل و داد خوانده است.
4_ هفت پیکر
ظامی منظومه هفت پیکر را به درخواست علاء الدین کورپه اصلان فرمانروای مراغه در سال .۵۷۵ – 592 هجری – به پایان رساند.
نظامی موضوع این منظومه را از تاریخ ایران سزمین گرفته و قهرمان این منظومه بهرام گور ، پنجمین پادشاه سلسله ساسانیان است.
5_ اسکندر نامه
نظامی چند سال آخر عمر خود را صرف سرودن اسکند نامه که از لحاظ حجم بزرگترین اثر اوست کرد . این اثر به دو بخش شرفنامه و اقبال نامه تقسیم میشود و بیشتر مورد رضایت اوست
نظامی در آغاز اثر سبب تصنیف کتاب را بیان داشته است . این قطعه ارتباط او را با کار خلاقه و این را که معنا و مفهوم زندگی را فقط در کار و تلاش می بیند آشکار میسازد
اسکندر نامه در میان همه منظومه های نظامی اثری است که بر اسا سوژه پیچیده تصنیف شده است و زمینه های وسیع اندیشگی را احاطه کرده است.
آقاي مالكي
۴ سال پیش