سدرة المنتهی

خلاصه :

در زیات نامه، وجود مقدس اباعبدالله الحسین(ع) را با وصف فرزند سدرة المنتهی سلام می دهیم. یکی از در های حرم سید الشهدا به نام باب السدره است.

كلمه «سدرة المنتهي» در آيه 14 سوره نجم مورد اشاره واقع شده است ؛ و مفسرين بر اين اعتقادند كه سدرةالمنتهي يكي از منازلي است كه حضرت خاتم الانبياء (ص) در معراج ، از آن گذر كرده است ؛ از آيات سوره نجم استفاده مي شود كه جنةالمأوي (بهشت ابدي اخروي ) نيز در كنار سدرةالمنتهي است ؛ و نيز استفاده مي شود كه بالاتر از سدرةالمنتهي نيز حقيقتي وجود دارد كه آن را احاطه كرده است ؛ ولي در قرآن كريم به حقيقت اين امر محيط بر سدرةالمنتهي اشاره نشده است. همچنين از آيات سوره نجم استفاده مي شود كه پيامبر(ص) در سدرةالمنتهي كسي را ديده است ؛ « وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‏ - عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏ - و بار ديگر نيز او را مشاهده كرد ؛ نزد سدرة المنتهى» ؛ برخي مفسرين گفته اند آن كس ،جبرئيل (ع) بود كه پيامبر (ص) در سدرةالمنتهي ، صورت واقعي و حقيقي او را مشاهد نمود ؛ امّا برخي ديگر و از جمله علامه طباطبايي ، در الميزان ، گفته اند: آن حضرت در سدرةالمنتهي ، خدا را با چشم قلب مشاهد نمود ؛ و آنگاه رواياتي را ناظر بر اين مطلب آورده اند. از برخي روايات ائمه معصومين(ع) استفاده مي شود كه سدرة المنتهي در انتهاي آسمان هفتم است و همه امور و از جمله اعمال و عقائد و دين بني آدم تا سدرة المنتهي بالا مي رود و منتهاي صعود امور و اعمال و دين و اعتقاد افراد ، آنجا مي باشد ؛ و به همين جهت به آن سدرة المنتهي گفته شده است . انتهاي صعود جناب جبرئيل(ع) به همراهي نبي اكرم (ص) نيز تا سدرةالمنتهي بوده است ؛ و سير معراجي آن حضرت بعد از سدرةالمنتهي بدون همراهي جبرئيل (ع) بوده است. همچنين از روايات اهل بيت (ع) به دست مي آيد كه نبي اكرم (ص) بعد از گذر از سدرةالمنتهي به عرش الهي رسيده است . باز در روايات آمده است كه آن حضرت ، بعد از گذر از سدرةالمنتهي به حجب نور رسيده اند ؛ و در برخي روايات حضرت فرمودند: از هفتاد حجاب نور گذشتم تا به عرش رسيدم. و در روايتي بهشت را بين عرش و سدرة المنتهي قرار داده اند ؛ لذا ممكن است مراد از حجب نور همان مراتب بهشت باشد ؛ و شايد از اين قرائن بتوان نتيجه گرفت كه آنچه سدرةالمنتهي را احاطه كرده است ، همين حجب نورند. در برخي روايات اسامي اين حجب نيز ذكر شده است ؛ واز جمله آنها يكي هم كرسي است ؛ و مافوق كرسي عرش است. امّا حقيقت سدرةالمنتهي چيست؟ سدر نام درختي است كه در فارسي آن را كُنار گويند و آن غير از چنار است ؛ ميوه و برگ آن داروي طبّي است ؛ و پودر برگ آن براي شستن بدن به كار مي رود ؛ گفته اند اين درخت تا چهل متر بلند مي شود و بيش از دوهزار سال عمر مي كند. و المنتهي صفت يا مكان آن را مشخص مي كند ؛ بنا بر اين سدرةالمنتهي يعني درختي كه در انتهاي هفت آسمان قرار دارد ؛ يا درختي كه انتهاي سير همه امور به اوست . با كنار هم گذاشتن آيات و رواياتِ مربوط به سدرةالمنتهي و برخي آموزه هاي برهاني فلسفه اسلامي مي توان گفت كه سدرةالمنتهي حقيقتي مجرّد(غيرمادّي ) بوده و از موجودات عالم ملائك است و مثل ملائكي چون جبرئيل (ع) از ماديّت و زمان ومكان و شكل و رنگ و امثال آنها منزّه است. يكي از اصحاب امام صادق (ع) به نام سليمان مي گويد از امام (ع) در باره حقيقت سدرةالمنتهي سوال كردم ، حضرت فرموده اند: « أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ ؛ فَقَالَ: رَسُولُ اللَّهِ (ص) جَذْرُهَا وَ عَلِيٌّ (ع) ذِرْوُهَا وَ فَاطِمَةُ فَرْعُهَا وَ الْأَئِمَّةُ أَغْصَانُهَا وَ شِيعَتُهُمْ أَوْرَاقُهَا قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَمَا مَعْنَى الْمُنْتَهَى قَالَ إِلَيْهَا وَ اللَّهِ انْتَهَى الدِّينُ مَنْ لَمْ يَكُنْ مِنَ الشَّجَرَةِ فَلَيْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَيْسَ لَنَا شِيعَةً »(بحار الأنوار ؛ ج‏24 ؛ص140 ) ( سليمان گفت از حضرت صادق عليه السّلام راجع به «سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‏» پرسيدم؛ فرمودند: اصل آن ثابت و فرعش در آسمان است ؛ــ اشاره است به آيه 24ابراهيم ــ فرمودند: پيامبر اكرم (ص) اصل و تنه آن درخت است ؛ و علي عليه السّلام قسمت بالاى درخت و فاطمه(س) تنه هاي فرعي آن و ائمه عليهم السّلام شاخه‏هاى درخت و شيعيان برگ درختند ؛ عرض كردم فدايت شوم پس معنى (المنتهى) چيست فرمود بخدا قسم دين به آن منتهى مي گردد هر كه از آن شجره نباشد نه مؤمن است و نه شيعه ما. » از اين روايت استفاده مي شود كه سدرةالمنتهي ؛ از مراتب حقيقت نوري چهارده معصوم است كه جامع امور و حقايق بوده و همه امور و اعمال و اعتقاد و دين مردم به آنها ختم مي شود ؛و كسي در سير كمالي از آنها فراتر نمي رود.