یوز ایرانی

خلاصه :

با سرعتی حدود صد و بیست کیلومتر در ساعت می دود؛ برای آن که از سرعت صفر به صد کیلومتر در ساعت برسد تنها ۳ ثانیه نیاز دارد در حالی که ماشین های فراری ۳٫۱ ثانیه زمان نیاز دارد؛ به همین دلیل اندازه قلبش سه برابر شیر است! بیاید با یوز پلنگ ایرانی آشنا شویم!!!

یوزپلنگ آسیایی یا به عبارت بهتر همان یوزپلنگ ایرانی  که به تیزپای ایرانی نیز شهرت داد زیرگونه ای به شدت در خطر انقراض از یوز پلنگ می باشد تااین لحظه فقط چند قلاده از این حیوان در کشورمان باقی مانده است.( قلاده واحد شمارش یوز پلنگ است )

زیستگاه یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی) مناطق بیابانی بود و چندین سال است که گونه ی آن در خط انقراض است. با توجه به تحقیقات به عمل آمده تعداد یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی) حدود کمتر از ۴۰ قلاده هستند که بیشتر در ناحیه کویر مرکزی (میاندشت،نایبندان،دره انجیر،خارتوران) زندگی می کنند.

این اطلاعات براساس نقشه برداری های زمینی است که با استفاده از حدود ۱۲۰۰۰ دوربین دیدشب که در نواحی مختلف گذاشته شده بود بیان می شود. کشور عزیزمان ایران از دهه ۷۰ میلادی به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ آسیایی(یوز ایرانی) معرفی می شود. 

سال ۲۰۰۱ میلادی دستورکاری مبنی بر حفاظت از یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی) کلید خورد. این پلن با همکاری سازمان ملل و سازمان حفاظت از محیط زیست شروع به کار کرد و برای این کار ۵ ناحیه انتخاب شدند که بیشترین تعداد یوز در این نواحی بود (حدود ۸۰ % یوزها) از جمله این مناطق می توان به پارک ملی توران،پارک ملی کویر در استان سمنان،ناحیه حفاظت شده بافق و مناطق حیات وحش دره انجیر و نایبندان در استان یزد اشاره کرد.

باتوجه به اینکه در مناطقی کمبود شکار برای یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی) وجو دارد احتمال شکار گوسفندان اهالی محلی در این مناطق زیاد است بنابراین آموزش به مردم محلی نیز شروع شده و از مردم درخواست شد که اگر یوزپلنگ به گوسفندانشان حمله کرد اجازه بدهند یوزپلنگ دامشان را شکار کند و از خود مقاومتی نشان ندهند، باید توجه داشت که یوز پلنگ مانند گرگ تمام گوسفندان را از بین نمی برد و فقط یک دام را شکار می کند و با توجه به اینکه تمامی یوزهای ایرانی بیمه هستند اگر یوز پلنگ آسیبی به دام های آن ها برساند بیمه موظف خواهد بود کلیه خسارات آنها را پرداخت کند.

در سال ۲۰۰۷ میلادی گردنبندهایی روی یوزها نصب شد که مجهز به جی پی اس و یک فرستنده رادیویی است هدف از نصب این گردنبندها کنترل بیشتر جهت انجام پروژه های حفاظتی برای این حیوان است و سوم خردادماه ۹۴ جریمه شکار یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی) از بیست میلیون تومان به صد میلیون تومان افزایش یافت.

 در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ بر روی لباس بازیکنان تیم ملی کشورمان یوزایرانی نقش بسته بود.

حدودا دوهزار سال قبل یوزپلنگ ها در بیشتر مناطق آسیا وجود داشتند ولی حالا فقط در قسمت های دورافتاده ای در بیابان های ایران وجود دارند. یوزپلنگ آسیایی (یوز ایرانی) در مناطق باز و علف زار،دشت های کوچک،مناطق نیمه بیابانی و دیگر منطقه هایی که می توانند شکار کنند زندگی می کنند.

روز به روز از وسعت زیستگاه یوزپلنگ ایرانی کاسته می شود و دلایل آن تبدیل زیستگاه ها به زمین کشاورزی و مسکونی و همینطور از بین رفتن مراتع بدست حیوانات اهلی در نتیجه کمتر شدن تعداد آهو و گوزن که منبع غذایی یوزپلنگ ایرانی است و گاهی شکار این حیوان به دست افراد ناآگاه، تقسیم شدن زیست گاه ها با ساخت و ساز و افزایش بیابان می توان نام برد.

در ایران یوزپلنگ آسیایی اغلب در کویر دیده می شد ولی به علت اینکه در بیابان خیلی راحت به دست شکارچیان کشته می شدند به منطقه های بلندتر و نیمه کوهستانی پناه بردند و حالا اغلب در این مناطق و دره های خشکی در بین کوه مشاهده می شوند.

ویژگی های یوز ایرانی

ویژگی‌های ظاهری

داراي سر کوچک، دست و پاي بلند و کشيده، کمر باريک، سينه بزرگ، دم بلند و کلفت، گوش‌هاي کوچک و گرد، سطح بدن پوشيده از موهاي نخودي رنگ تا زرد كم رنگ كه در قسمت‌هاي زيرين بدن سفيد مي‌شود است. خال‌هاي كوچك، سياه و توپر، دو نوار سياه رنگ از گوشه چشم تا دهان (خط اشک) دارد. پنجه‌هاي آزاد با ناخن‌هاي غيرقابل جمع شدن آن يکی از مهمترين وجوه تمايز يوزپلنگ از ساير گربه سانان است. برای سريع دويدن تکامل يافته، بطوريکه سريعترين پستاندار خشکی جهان نام گرفته است. از 5000 سال پيش توسط انسان برای همراهی در شکار تربيت می شده است.

ویژگی‌های زیستی

يوزپلنگ عمدتا اوايل صبح و اواخر بعدازظهر به فعاليت می پردازد. تنها گربه سان اجتماعی ايران به شمار می رود، به اين صورت که نرها، معمولا برادرها گروه های کوچکی را تشکيل داده و با هم به دنبال شکار و جفت می گردند. ماده ها نيز معمولا همراه با توله های خود زندگی می کنند.

تغذیه

درحال حاضر، قوچ و میش مهمترین طعمه یوزپلنگ در ایران بوده و پس از آن، کل و بز، جبیر، آهو و گاهی اوقات پستانداران کوچک و پرندگان طعمه های طبیعی این گوشتخوار را تشکیل می دهند.

تولید مثل

احتمالا در تمامی فصول سال قادر به زادآوری بوده ولی اوج جفتگیری آن اواسط زمستان می باشد. پس از 90 تا 98 روز بارداری، 1 تا 4 توله به دنیا می آورد. توله ها تا سن حدودا 17 تا 18 ماهگی از مادر مستقل شده و در سن 2 تا 3 سالگی قادر به زادآوری هستند. حداکثر 12 تا 14 سال در طبیعت عمر می کنند.

سرعت یوزپلنگ

یوزپلنگ سریعترین پستاندار دنیا در مسافتهای کوتاه (۳۰۰ تا ۴۰۰ متر) است. هر جا که سخنی درباره یوزپلنگ می رود، از سرعت بالای آن هم سخن به میان می آید و شاید کمتر کسی نشنیده باشد که این جانور با حداکثر سرعت ۱۲۰ کیلومتر در ساعت، سریعترین حیوان روی زمین است. اما بررسی ها نشان داده که سرعت یوزپلنگ به ندرت از ۹۰ کیلومتر در ساعت تجاوز می کند. جانور می تواند در عرض ۲ ثانیه از شروعی به حالت ایستاده، به سرعتی در حدود تقریبا ۷۰ کیلومتر در ساعت برسد و این شتابی است که حتی در بهترین اتومبیلهای مسابقه ای هم دیده نمی شود! در این حالت، جانور در یک ثانیه ۴ گام بلند بردارد و در مجموع ۳۲ متر را طی نماید.
اما یوزپلنگ این سرعت بالا را فقط می تواند در مسافتهای کوتاه حفظ نماید، چراکه دویدن با سرعت بالا باعث می شود که جانور انرژی بسیار زیادی مصرف نماید و پس از طی مسافت ۴۰۰-۳۰۰ متر، دیگر نتواند به دویدن خود ادامه دهد. به این خاطر جانور به هنگام شکار باید بسیار حساب شده کار کند تا بتواند در همان چند صد متر اول، شکارش را به چنگ آورد. دویدن جانور معمولا بطور متوسط حدود ۱۰ ثانیه طول می کشد