نهنگ

خلاصه :

نهَنگ‌ها جانورانی جفت‌دار از پستانداران دریایی اند که کاملاً به بوم‌سازگان آبی تعلق دارند و از پراکندگی بالایی برخوردارند. نهنگ‌ها به صورت غیررسمی در زیرگروه آب‌بازسانان قرار می‌گیرند. نهنگ، دلفین و گرازماهی در گروه جفت‌سم‌سانان قرار دارند. نزدیک‌ترین پستاندار زنده به خانوادهٔ این جانوران، اسب آبی است که نزدیک به ۴۰ میلیون سال پیش از آن‌ها جدا شده. نهنگ‌ها دارای دو راستهٔ اصلی اند،نهنگان بی‌دندان و نهنگان دندان‌دار؛ گمان آن می‌رود که این دو گروه در ۳۴ میلیون سال پیش از یکدیگر جدا شده باشند. نهنگ‌ها هشتتیره دارند که در حال حاضر زنده است این تیره‌ها عبارتند از: بزرگ‌باله‌ایان، نهنگ شکار، نهنگ‌ددان، تک‌دندانان، شاه‌نهنگیان، نهنگ‌منقاریان، نهنگ خاکستری و کوچک‌عنبریان.

نهنگ‌ها جانوران اقیانوس اند آن‌ها در دریا غذا می‌خورند، جفت‌گیری می‌کنند، بچه به دنیا می‌آورند و بزرگ می‌شوند؛ زندگی آن‌ها چنان به محیط دریا گره خورده که در خشکی زنده نمی‌مانند. بزرگی یک نهنگ می‌تواند از ۲٫۶ متر و ۱۳۵ کیلوگرم (نهنگ عنبر کوتوله) تا ۲۹٫۹ متر و ۱۹۰ هزار کیلوگرم (نهنگ آبی) تغییر کند. نهنگ آبی بزرگترین موجودی است که تاکنون در زمین زندگی کرده‌است و نهنگ عنبر بزرگترین موجود شکارچی دندان دار در زمین است. برخی گونه‌های نهنگ دارای دودیسی جنسی اند یعنی جنس ماده از جنس نر بزرگتر است. نهنگ‌های بی‌دندان شمار زیادی والانه دارند که یک ساختار شانه مانند دارد و با عبور آب از میان آن کریل‌ها و پلانکتون‌ها به دام می‌افتند و نهنگ آن‌ها را می‌خورد. سر نهنگ می‌تواند تا ۴۰ درصد از وزن نهنگ آب وارد بدن کند. اما نهنگ‌های دندان دار، دندان‌هایی مخروطی دارند که برای گرفتن ماهی یا ماهی مرکب طراحی شده‌است. نهنگ‌های بی‌دندان توان بویایی بسیار قوی دارند درحالی که نهنگ‌های دندان دار توان شنوایی بسیار خوبی دارند، شنوایی آن‌ها هم برای خشکی و هم برای آب بسیار کارامد است. این نهنگ‌ها حتی اگر نابینا باشند هم می‌توانند با حس شنوایی خود زنده بمانند. برخی گونه‌ها مانند نهنگ عنبر برای شیرجه در عمق‌های زیاد و شکار بهینه شده‌اند.

نهنگ‌ها برای تنفس پیوسته باید به سطح آب بیایند با وجود این می‌توانند برای مدت طولانی زیر آب باقی بمانند برای نمونه نهنگ عنبر می‌تواند تا ۹۰ دقیقه پیوسته زیر آب باشد.^[۱] نهنگ‌ها برای دم و بازدم از سوراخ‌های تنفسی که در سرشان قرار دارد بهره می‌برند. نهنگ‌ها خونگرم اند و لایه‌ای از چربی در زیر پوستشان قرار دارد. یک نهنگ می‌تواند تا ۲۰ گره شنا کند اما آن‌ها به اندازهٔ خوک‌های دریایی در دریا چابک نیستند. نهنگ‌ها با اینکه خونگرمند اما بیشتر دوست دارند در آب‌های خنک شمال و جنوب کرهٔ زمین زندگی کنند و تنها برای به دنیا آوردن بچه به سمت استوا کوچ می‌کنند. نهنگ گوژپشت و نهنگ آبیمی‌توانند هزاران کیلومتر را بدون غذا خوردن شنا کنند. یک نهنگ نر هر ساله با چندین ماده جفت‌گیری می‌کند اما نهنگ‌های ماده هر دو یا سه سال یک بار جفت‌گیری می‌کنند. بچه نهنگ‌ها معمولاً در بهار یا تابستان به دنیا می‌آیند و نهنگ ماده کل مسئولیت بزرگ کردن نوزاد را برعهده می‌گیرد. برخی نهنگ‌های مادر نوزاد خود را یک تا دو سال شیر می‌دهند.

به دلیل محصولاتی که از نهنگ‌ها بدست می‌آید این جانور مرتب شکار می‌شود و در مواردی در خطر می‌افتد برای نمونه نهنگ شکار اطلس شمالی با جمعیتی کمتر از ۴۵۰ مورد نزدیک به انقراض است و نهنگ خاکستری اقیانوس آرام شمالی به عنوانگونه در معرض انقراض از سوی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت اعلام شده‌است. علاوه بر شکار، نهنگ‌ها در برابر خطرات دیگری همچون آلودگی‌های دریایی هم قرار دارند. گوشت، چربی، صفحه شانه‌ای نهنگ‌ها به صورت سنتی از سوی ساکنان مناطق قطب مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مقابل در برخی مناطق مانند ویتنام و غنا به نهنگ‌ها توجه بیشتری می‌شود و حتی برای آن‌ها مراسم خاکسپاری می‌گیرند. پرورش نهنگ و تولید مثل آن‌ها از سوی انسان معمولاً با موفقیت همراه نیست و در بسیاری موارد نهنگ به دست آمده می‌میرد.