معرفی

معرفی

شهر شیراز

از همۀ لحاظ


خلاصه :

                 

شیراز  یکی از شهرهای بزرگ ایران و کلان‌شهر زیبای این کشور و مرکز استان فارس است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن می‌رسد و همچنین سیصد و بیست و یکمین شهر پرجمعیت جهان و بیستمین شهر پرجمعیت باختر آسیا به‌شمار می‌رود. کلان‌شهر شیراز نیز بیستمین کلان‌شهر پرجمعیت خاورمیانه است.

شیراز در بخش مرکزی استان فارس، در ارتفاع ۱۴۸۶ متر بالاتر از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است.

شیراز پس از تبریز (در سال ۱۲۸۷ خورشیدی) و تهران (در سال ۱۲۸۹ خورشیدی)، سومین شهر ایران بوده که در سال ۱۲۹۶ خورشیدی، نهاد شهرداری در آن تأسیس گردید. شهرداری شیراز به ۱۱ منطقهٔ مستقل شهری تقسیم شده و جمعاً مساحتی بالغ بر ۲۴۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود.

نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، با نام‌های مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیهٔ این شهر در محل قلعهٔ ابونصر بوده‌است. شیراز در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای نابودیِ اصطخر – پایتخت قدیمیِ فارس – رونق می‌گیرد. این شهر در دوران صفاریان، بوییان و زندیان پایتخت ایران بوده‌است.

شیراز از دیرباز به واسطهٔ مرکزیت نسبی‌اش در منطقهٔ زاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقهٔ به نسبت حاصل‌خیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده‌است. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانندبندر بوشهر قرار گرفته‌است.

شیراز به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود فرامی‌خوانَد.

شیراز
Shiraz In 1frame.jpg
کشور  ایران
استان فارس
شهرستان شیراز
بخش مرکزی
نام(های) قدیمی خشتیوراز، شهر راز، شیرساز
مردم
جمعیت شهر: ۱٬۵۶۵٬۵۷۲
 کلان‌شهر: ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن
تراکم جمعیت ۶٫۸۹۰ نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت ۲۴۰ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا ۱۴۸۰ متر
متوسط ۱۴۸۶ متر
میانگین دمای سالانه ۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد
میانگین بارش سالانه ۳۳۷ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه ۲۹ روز
اطلاعات شهری
شهردار حیدر اسکندرپور
ره‌آورد صنایع دستی، فالوده شیرازی، آبلیمو،
آبغوره، کلوچه و مسقطی،خاتم،
قالی، نمد، چرم،
گلیم، گبه و ترشی
پیش‌شماره تلفنی ۰۷۱
وبگاه شهرداری شیراز
شناسهٔ ملی خودرو  ایران63-93
شیراز بر ایران واقع شده‌است

شیراز

روی نقشه ایران
۲۹٫۶۱۷۲۴۸°شمالی ۵۲٫۵۴۳۴۲۳°شرقی

 

ریشه نام شیراز

اولین اشاره به نام شیراز، بر روی لوح‌های گلی ایلامی به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد که در ژوئن ۱۹۷۰ در هنگام کندن زمین برای ساخت کوره آجرپزی در گوشه جنوب غربی شهر یافت شده‌است. لوح‌های نوشته شده در ایلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد.با توجه به فونتیک چنین برداشت می‌شود: تیراسیس یا سیراسیس، این اسم از نام سیراجیس در فارسی قدیم گرفته شده‌است که بر اثر تغییر منظم صداها در زبان فارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده‌است. نام شیراز بر روی سفال‌های پیدا شده از ویرانه‌های دوره ساسانی در سده دوم پس از میلاد نیز رویت شده‌است. بر اساس نوشته‌های برخی از نویسندگان بومی، با توجه به شاهنامه، نام شیراز از نام پسر سومین شاه جهان یعنی تهمورثمشتق شده‌است. در کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت جمشید، به سرپرستی جورج کامرون در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به پیدایش خشت‌نبشته‌هایی عیلامی انجامید که بر روی چند فقره از آن‌ها به قلعه‌ای بنام «تیرازیس» یا «شیرازیس» اشاره شده‌است. همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلام، در محل قصر ابونصر یافت شده‌است که حاوی نام «شیراز» می‌باشند.ابن حوقل، جغرافی‌دان مسلمان سده چهارم هجری، وجه تسمیه شیراز را شباهت این سرزمین به اندرون شیر می‌داند؛ چرا که به قول او عموماً خواربار نواحی دیگر بدان‌جا حمل می‌شد و از آن‌جا چیزی به جایی نمی‌بردند. براساس تحقیقات تدسکو شیراز به معنای مرکز انگور خوب است. هرچند این نظر توسط محققین دیگر مانند بنونیست و هنینگ رد شده‌است.

پیشینه

نوشتار اصلی: پیشینه شیراز

نقشه شیراز قدیم

از دیدگاه تاریخی

برطبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریج، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی پیش از آن برسد. اما اولین اشاره‌های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می‌گردد.» به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالاً پیش از آن سکونت گاه دایمی انسان بوده‌است.

بگفته شاپور شهبازی در دانشنامه ایرانیکا «این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا اینکه برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد، اثبات نشده‌است.»

جان لیمبرت، چنین جمع‌بندی می‌کند که هر چند تاریخ نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در سده اول هجری به توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده‌شده‌است، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته‌است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده‌است. خصوصاً با توجه به اشاره‌ای که حمدالله مستوفی داشته‌است. مستوفی در نزهت‌القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می‌داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید عمارتش کرد. حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده‌است که تجدید بنا بر دست عم‌زادهٔ حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته‌است. آثاری عیلامی (شامل یک سه‌پایه برنزی) مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت‌شده‌است. همچنین در تعدادی لوح‌های عیلامی مکشوفه در پارسه (تخت جمشید) به کارگاه‌های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می‌کند که بی‌شک همان شیراز امروزی است.

لیمبرت، شهبازی و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه‌های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده‌اند. مانند نگاره‌های سنگی مربوط به اوایل ساسانی، اشارات موجود به دو آتشکده (بنام‌های هرمزد و کارنیان) و قلعه‌ای باستانی بنام شاه موبد و آثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر.

شهبازی می‌گوید که شواهد بالا چنین می‌نمایاند که شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتمالاً مرکزی اداری بوده‌است. آرتور آربری چنین نتیجه می‌گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده، این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه و پس از حمله اسکندر مقدونی زیر سایهٔ شهر همسایه استخر بوده‌است.

همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دوره ساسانی به مرکزیت فیروزآباد ذکر شده‌است و شیراز جزئی از آن بوده‌است. اردشیر خوره یکی از پنج بخشی بوده‌است که استان فارسساسانیان را تشکیل می‌داده‌است. این اطلاعات در مهرهای ساسانی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل دوران اسلامی کشف شده در محل قصر ابونصر در شرق محل کنونی شهر شیراز بدست آمده‌است و لیمبرت چنین پیشنهاد می‌نماید که استحکامات موجود در محل قصر ابونصر همان قلعه تیرازیس یا شیرازیس یاد شده در لوح‌های عیلامی پارسه است و بعدها پس از آنکه شهر فعلی شیراز در نزدیک این قلعه بنیان نهاده شده، این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته‌است.

باستان شناسان موزهٔ متروپولیتن نیویورک نیز با توجه به نتایج حفاری‌های خود در محل قصر ابونصر، این استحکامات و احتمالاً روستاهای اطراف را به عنوان محل شیراز پیش از اسلام پیشنهاد می‌کنند. آن‌ها گفته‌های بلخی در سده ۱۲ نقل می‌کنند که می‌گوید: در محلی که شیراز کنونی وجود دارد منطقه‌ای بوده‌است با چند قلعه در میان دشتی باز. آنان در مورد داستان بنیان نهاده شدن شهر جدید شیراز و انتقال آن به محل جدید چنین نظر می‌دهند که انتقال یک شهر در بسیاری جاهای دیگر مانند نیشابور و قاهره نیز اتفاق افتاده‌است. در این حالت پس از تحولات یا تغییراتی سیاسی، شهر به محلی در نزدیکی شهر قدیم منتقل شده و شهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه‌ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند.

کاشیکاری نارنجستان قوام مربوط به دورهٔ قاجار تصویر سه خدمتکار قجری عکس از رضا (عرفان) حسین پور

کاشیکاری نارنجستان قوام مربوط به دورهٔ قاجار تصویر سه خدمتکار قجری عکس از رضا (عرفان) حسین پور

در اسطوره‌ها و روایات سنتی

طبق روایتی سنتی بنای شیراز توسط تهمورث، از پادشاهان پیشدادی صورت گرفته و با گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت. همچنین طبق روایت سنتی دیگری در محل شهر شیراز شهری بنام فارس بوده‌است که برگرفته از نام فارس پسر ماسور، پسر شِم، پسر نوح می‌باشد.

فتح فارس توسط مسلمانان

استان فارس ساسانیان شامل استان فارس، یزد، حاشیه خلیج فارس و جزایر آن و بخشی از خوزستان کنونی بود، و طی حملات اعراب بین سال‌های ۶۴۰–۶۵۳ میلادی که از بصره سازماندهی می‌شد به تسخیر درآمد. در آن زمان در محل شیراز کنونی شهری نبود. اما قلعه‌هایی در حوالی شیراز کنونی وجود داشت که در سال ۶۴۱ میلادی به تسخیر اعراب درآمد.[۲۷] در طی این دوران اعراب حملات متعددی از محل این قلعه به استخر تدارک دیدند.استخر، پایتخت فارس تا سال ۶۵۳ میلادی مقاومت کرد. «شهر اصلی فارس، استخر، پیوندهایی نزدیک با سلسله ساسانی و دین زردشتی داشتند. حکمرانان عرب می‌خواستند که مرکزی رقیب و اسلامی در قلمرو تازه فتح شده خود درست کنند.» هنگامی که اعراب شهر شیراز را بنیان نهادند، شهر را بگونه‌ای بنیان گذاشتند که بزرگتر از اصفهان باشد.

شهبازی می‌نویسد که به سبب قرار داشتن شیراز در محل تلاقی راه‌های منتهی به یزد، کرمان، خوزستان، اصفهان و خلیج فارس، شیراز به پایگاه (سپاه مسلمانان) در فارس و مقر دولت و کارگزاران ارشد نظامی و اداری تبدیل شد و برای دو سده محل استقرار فرمانداران عرب فارس بود. هرچند تا دو سده شیراز زیر سایه شهر رقیب، استخر بود. اما به تدریج با اسلام آوردن ایرانیان و انحطاط شهر استخر، اهمیت شهر استخر به شیراز منتقل شد. از این دوران اطلاعات کمی در دسترس است ولی مشخص است که تا سده نهم میلادی شیراز دارای مسجد جامع نبوده‌است. یعنی تا زمانی که صفاریان شیراز را پایتخت حکومت خود قرار دادند.

آل بویه تا صفویان

در سده چهارم و پنجم هجری قمری سلسلهٔ آل بویه فارس، شیراز را به پایتختی برگزیدند و مساجد، قصرها، کتابخانه و کانال آبرسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند. در این دوران شیراز به بزرگترین شهر استان فارس (شامل یزد و سواحل شمالی خلیج فارس) تبدیل شده بود. آل بویه پیرو شیعه ۱۲ امامی بودند و شیعه را تبلیغ نموده و مراسمی مانند محرم و عید غدیر را پاس می‌داشتند. با اینحال آل بویه سیاست‌مدارا و پذیرا بودن با سایر مذاهب مانند اهل سنت را در پیش داشتند. در زمان آن‌ها غیر مسلمانان مانند زردشتی‌ها مجبور نبودند که علامت مشخص‌کننده به تن داشته باشند یا در محله‌های خاصی زندگی کنند. در زمان آل بویه بازار شهر در هنگام جشن مهرگان و نوروز نورانی می‌شد و هنگامی که در سال ۳۶۹ هجری مصادف با ۹۸۰ میلادی مسلمانان شیراز علیه زرتشتیان به اغتشاش پرداختند، عضدالدوله لشکری برای تنبیه اغتشاش‌کنندگان به شیراز فرستاد.

سکه‌ای مربوط به شیراز در دوران مغول.

اتابکان فارس (سَلغُریان) از نیمهٔ سدهٔ ۶ هجری (۱۲ میلادی) بر شیراز مستولی شدند. در دورهٔ آن‌ها شیراز شکوفا شد و بناهای متعددی نظیر مدرسه، بیمارستان، بازار اتابک ساخته شد. به تدبیر اتابکان در حمله چنگیز خان مغول، شیراز از تخریب و قتل‌عام در امان ماند چرا که حکمرانان سلغری، ابوبکر بن سعد به پرداخت مالیات به مغولان رضایت دادند. آخرین حکمران اتابک اَبِش بنت سعد بود که به همسری پسر هلاکوخان مغول درآمد. مهریه او بخشش خراج شیراز بود و بدین ترتیب اتابکان فارس در سال ۶۸۵ هجری (۱۲۸۷–۱۲۸۶ میلادی) منقرض شد. شیراز همچنین از قتل‌عام تیمور نیز در امان ماند زیرا شاه شجاع، فرماندار فارس تسلیم شد. در سده سیزدهم میلادی، شیراز مرکزی پیشرو در علم و هنر بود. بخاطر تشویق حاکمان و وجود دانشمندان و هنرمند، این شهر توسط جغرافی‌دانان قدیمی دارالعلم نامیده می‌شد.

دوران صفویه تا دوران معاصر

شیراز بسال ۹۰۹ هجری (۱۵۰۳ میلادی) به دست صفویه افتاد. شاه اسماعیل در راه توسعه تشیع رهبران مذهبی اهل سنت شهر را از دم تیغ گذرانید. در این دوران بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان، قصری در محل «میدان» و حصاری بدور شهر ساخت. شهر شیراز در دوران صفویه دو گروه رقیب را در خود جای داده‌بود. حیدری‌ها که پیرو شیخ حیدر صفوی بودند و در شرق شرق سکنا داشتند و نعمتی‌ها که در غرب شیراز ساکن بودند و پیرو شاه نعمت‌الله ولی بودند.

نمایی از شهر شیراز در سده هفدهم میلادی (دوره صفویه) اثر ژان شاردن.

پس از حمله افغان‌ها به ایران و سقوط صفویه در سال ۱۷۲۲ میلادی، سپاه افغان در سال ۱۷۲۳ روانه شیراز شد. شیراز پس از نه ماه محاصره و تحمل قحطی تسلیم شد. گفته می‌شود طی این محاصره حدود ۱۰۰ هزار تن از مردم شیراز هلاک شدند. نادرشاه توانست در سال ۱۷۲۹ شیراز را از دست افغان‌ها درآورد و خرابی‌های به بار آمده را ترمیم نماید. اما با شورش حکمرانان محلی در دورهافشاریان علیه نادر شاه، نادر شاه سپاهی را روانه شیراز کرد و شهر پس از چهار ماه محاصره سقوط کرد. پس از این حمله بسیاری از مردم شیراز از دم تیغ گذشتند و دو کله مناره در اطراف شهر برپا شد و باغ‌های اطراف شیراز نابود شد.

نگاره‌ای از لطفعلی‌خان زند.

کریم خان زند شیراز را در سال ۱۱۸۰ هجری قمری (۷–۱۷۶۶ میلادی) به‌عنوان پایتخت سلطنت خود برگزید. در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت و بر جمعیت آن افزوده‌شد. شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می‌شد و شراب شیراز که عمدتاً توسط ارمنیان و یهودیان ساخته می‌شد از طریق خلیج فارس به بازار هند صادر می‌شد. در دوره کریم خان استادکاران و کارگران از سراسر ایران به شیراز آورده شدند. گفته شده‌است که تنها ۱۲٬۰۰۰ تن در ساختن خندق جدید دور شهر شرکت داشتند. بدستور کریم خان بناهای متعددی مانند ارگ جدید شهر، بازار وکیل، دیوان‌خانه، توپخانه، یک مسجد باشکوه و چند هزار مسکن برای لرها و لکهایی که در سپاه کریم خان بودند بنا شد. در آن زمان شیراز یازده بخش داشت که پنج تای آن‌ها بخش‌های حیدری، پنج تای آن‌ها نعمتی و یک بخش متعلق به یهودیان بود. پس از کریم خان، جانشینان وی موفق به حفظ سلسله زندیه نشدند و پس از روی کار آمدن قاجارها،آقا محمد خان قاجار پایتخت را به تهران منتقل نمود. در دوره قاجاریه، سید علی محمد باب در سال ۱۲۶۱ هجری قمری (۱۸۴۵ میلادی) در شهر شیراز شروع تبلیغ آیین خود نمود. او دستگیر و از شهر اخراج شد. در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی اول، شیراز از کانون‌های مبارزه با نیروهای خارجی بود و کمیته ملی حافظین استقلال ایران در این شهر فعالیت می‌کرد.

در اثر شیوع آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ حدود ۱۰٬۰۰۰ تن از مردم شیراز جان خود را از دست دادند. شیراز از دوران صنعتی شدن زمان رضا شاه که در شهرهای مختلف ایران رخ داد، چندان بهره‌ای نبرد؛ ولی پس از جنگ جهانی دوم شیراز پیشرفت زیادی داشت. در سال ۱۳۵۳ شیراز از نظر بزرگی پس از شهرهای صنعتی تبریز و اصفهان و شهر مذهبی مشهد قرار داشت. در سال‌های منتهی به انقلاب شیراز شاهد رشد خوبی بود. هر چند شیراز دیگر در سر شاهراه ترانزیت کالا از بنادر خلیج فارس به داخل ایران را نداشت، چون نقش سنتی بندر بوشهر با ساخته شدن راه‌آهن سراسری به بنادر دیگری انتقال یافته بود. با اینحال مراکز آموزش عالی، پایگاه‌های نظامی و صنعت گردشگری رشد خوبی در این شهر داشت.

پس از انقلاب، احیا و مرمت آثار تاریخی مورد توجه قرار گرفته‌است که از مهم‌ترین کارهای انجام گرفته می‌توان به احیای ارگ کریم خان، مرمت و بازسازی آرامگاه خواجوی کرمانی و دروازه قرآن، حمام وکیل و حافظیه اشاره نمود.

یه علت گازرسانی از پالایشگاه گازی بیدبلند به مجتمع پتروشیمی شیراز، شهر شیراز یکی از اولین شهرهای گازرسانی شده در ایران بوده‌است، شرکت گازرسانی منطقه ۵ از سال ۱۳۴۲ در این شهر فعالیت داشته‌است که در اسفند ماه ۱۳۷۷ به شرکت گاز استان فارس تغییر نام یافت.

روز شیراز

نوشتار اصلی: روز شیراز

پرواز بالن‌های هوای داغ در روز شیراز (۱۳۸۹ هجری خورشیدی)

با تصویب شورای شهر شیراز و تأیید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نامگذاری شده‌است. به همین مناسبت، همه ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می‌گردد. به عنوان مثال در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی برای اولین بار درایران ۱۲ بالون هوای داغ به‌طور هم‌زمان بر فراز آسمان شیراز به پرواز درآمدند. به مناسبت هفته شیراز بالن‌هایی از کشورهای مختلف اروپایی توسط بالن سواران حرفه‌ای با حضور شهروندان شیرازی در آسمان شیراز پرواز کردند. بالن‌ها از ۲ منطقه استادیوم ورزشی حافظیه و دانشگاه علوم پزشکی شیرازبرخاسته و پس از پروازی تقریباً ۲ ساعته بر فراز شهر شیراز، در نقاط مختلف فرود آمدند.

وضعیت طبیعی

بلوار چمران در شیراز

دریاچه مهارلو در ۱۵ کیلومتری شرق شیراز

کوه دراک

جغرافیا

شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوه‌های نسبتاً مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده‌اند که از لحاظ سوق‌الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه‌ای دارند. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان،چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است. مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه[۲۱] و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است.رودخانهٔ خشک شیراز رودخانهٔ فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضهٔ خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو می‌ریزد.

نوشتار اصلی: رودخانه خشک

نوشتار اصلی: دریاچه مهارلو

آب و هوا

نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر شیراز در جنوب غرب کشور قرار گرفته و آب و هوای آن مدیترانه‌ای است.

میانگین دما در تیرماه (گرم‌ترین ماه سال) ۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد، در دی‌ماه (سردترین ماه سال)، ۵ درجهٔ سانتی‌گراد، در فروردین‌ماه ۱۷ درجهٔ سانتی‌گراد و در مهرماه ۲۰ درجهٔ سانتی‌گراد می‌باشد و میانگین سالانهٔ دما ۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد است.میزان بارندگی سالیانهٔ شهر شیراز ۳۳۷٫۸ میلی‌متر می‌باشد.

Weather-rain-thunderstorm.svgآب و هوای شیرازNuvola apps kweather.svg

 

  ژانویه فوریه مارس آوریل مـــــه ژوئـن ژوئیـه اوت سپتامبر اکتبـر نوامبر دسامبر سـال
گرم‌ترین
۲۰ ۲۲ ۲۷ ۳۳ ۳۷ ۴۱ ۴۲ ۴۰ ۳۸ ۳۲ ۳۰ ۲۳ ۴۲
میانگین گرم‌ترین‌ها
۹ ۱۲ ۱۶ ۲۲ ۲۸ ۳۴ ۳۶ ۳۵ ۳۲ ۲۶ ۱۸ ۱۲ ۲۴
میانگین سردترین‌ها
۱ ۳ ۷ ۱۱ ۱۶ ۲۱ ۲۴ ۲۲ ۱۸ ۱۳ ۷ ۳ ۱۲
سردترین
-۱۲ ۷ ۱۱ ۱۶ ۱۲ ۷ ۲ ۰
بارش
mm
۸۱٫۲ ۴۳٫۱ ۴۸٫۲ ۳۰٫۴ ۷٫۶ ۰ ۲٫۵ ۰ ۰ ۵ ۴۰٫۶ ۶۶ ۳۳۷٫۸

 

منبع: سایت ودربیس ۴ ژوئن ۲۰۰۹

سراسرنمای شمال شیراز.

مردم

زبان

نوشتار اصلی: لهجه شیرازی

مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می‌کنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/ , /b/ , /f/ , /v/ , /t/ , /d/ , /k/ , /g/ , /q/ , /c/ , /j/ , /s/ , /z/ , /s/ , /z/ , /m/ , /n/ , /l/ , /r/ , /h/ , /x/ , /?/ , /y/ و ۹ واکه ساده /a/ , /a:/ , /e/ , /e:/ , /o/ , /o:/ , /a/ , /i/ , /u/ و ۵ واکه مرکب /y/ , /ay/ , /ou/ , /ey/ , /ow/ می‌باشد و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر می‌باشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه‌دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند. ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تأثیرپذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به پس از آثار این شاعران شد. بگونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد.

دین

قرآنی متعلق به شیراز سال ۹۳۷ هجری شمسی. خطاط: روزبهان محمد.

یک یهودی در حال عبادت در شیراز

شیراز سکولارترین شهر ایران می‌باشد.بیشتر مردم شیراز شیعه هستند اقلیت قابل توجهی از اهل سنت نیز در شیراز ساکن هستند بیشتر یهودیان شیراز در طی پنجاه سال دوم سده بیستم به اسراییل وآمریکا مهاجرت کرده‌اند. این شهر هنوز پذیرای اقلیتی ۶۰۰۰ هزار تنی از یهودیان می‌باشد.به دلیل فعالیت‌های تبلیغاتی مسیحی در قرون نوزده و بیستم میلادی گروه‌های کوچکی از مسیحیان فرقه پروتستانمانند انگلیکن و پرسبی‌ترین در شیراز زندگی می‌کنند. در حال حاضر در شیراز دو کلیسای فعال وجود دارد که یکی متعلق به ارامنه و دیگری متعلق به کلیسای انگلیکن می‌باشد.

فرهنگ

نوشتار اصلی: فرهنگ در شیراز

دو زن شیرازی در سال ۱۲۶۰ خورشیدی.

شهر شیراز به شهر شعر در ایران معروف است. از میان شاعرهای بانویِ معروف ایران می‌توان از جهان‌ملک خاتون که در شیراز می‌زیسته نام برد. شیراز به شهر شعر، شراب، باغ و گل و بلبل معروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغ‌های بسیار و زیبا مشهور بوده‌است. شیراز از دوران باستان باغ‌های انگور فراوانی داشته و همین باعث شهرت جهانی شراب شیراز در دنیا شده‌است. امروزه بیش‌تر باغ‌های این شهر در شمال غرب آن و در مناطق قصردشت، کشن، چمران و معالی‌آباد واقع شده‌اند. تعدادی از باغ‌های شیراز از لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت هستند و به‌عنوان مراکز مهم گردشگری به‌شمار می‌آیند. از معروف‌ترین این باغ‌ها می‌توان به باغ ارم، باغ عفیف‌آباد، باغ دلگشا و باغ جهان‌نما اشاره نمود.

جشن هنر شیراز.

شهر شیراز در بین سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل برگزاری جشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود. این رویداد با هدف تشویق هنرهای سنتی ایران و بالا بردن استانداردهای فرهنگی ایران تشکیل شده‌بود. همچنین این رویداد محلی بود برای گرد آمدن بزرگترین هنرمندان سنتی و مدرن ایران و سراسر دنیا در رشته‌های مختلف هنری.

نمونه‌هایی از آثار نگارگری شیراز

  • مینیاتور اسکندر در کعبه (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.

  •  
  • مینیاتور خسرو در حال شکار (خمسه نظامی)؛ مربوط به دوره صفوی.

  •  
  • مبارزه بهرام گور با یک اژدها (شاهنامه)؛ نگارگری مربوط به «مکتب تبریز»، سال ۷۴۹ هجری شمسی.

  • گرگسار در مقابل چادر اسفندیار زانو می‌زند (شاهنامه)؛ نگارگر: علی ابن حسینی بهمنی سال ۷۰۹ هجری شمسی.

جمعیت

تغییرات جمعیت شیراز بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵

در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت.

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۲۱۴٬۸۰۸ تن بوده‌است که از این تعداد ۶۱۳٬۸۳۰ تن مرد و ۶۰۰٬۹۷۸ تن زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۳۱۵٬۷۲۵ خانوار بوده‌است.

هرم جمعیتی شیراز در سال ۱۳۸۵
مردان سن زنان
۴۲٬۹۱۳  بیش‌تر از ۶۵  ۳۸٬۷۸۶
۱۷٬۴۰۰  ۶۰–۶۴  ۱۶٬۳۲۵
۲۵٬۸۱۹  ۵۵–۵۹  ۲۴٬۰۲۵
۳۹٬۵۵۶  ۵۰–۵۴  ۳۶٬۴۶۲
۴۹٬۵۰۹  ۴۵–۴۹  ۴۶٬۲۱۲
۵۶٬۰۷۵  ۴۰–۴۴  ۵۳٬۳۳۳
۶۳٬۳۹۸  ۳۵–۳۹  ۶۱٬۳۶۱
۶۷٬۳۰۶  ۳۰–۳۴  ۶۴٬۹۸۳
۹۲٬۳۱۶  ۲۵–۲۹  ۸۹٬۸۹۶
۱۲۲٬۴۲۶  ۲۰–۲۴  ۱۱۶٬۳۷۲
۱۰۷٬۱۴۵  ۱۵–۱۹  ۱۰۱٬۳۴۱
۷۴٬۵۳۱  ۱۰–۱۴  ۷۰٬۸۳۴
۶۰٬۷۳۶  ۵–۹  ۵۷٬۵۲۸
۵۸٬۷۳۲  ۰–۴  ۵۵٬۸۶۶

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در شیراز به قرار زیر بود:

اقوام کلانشهر شیراز
قومیت     درصد  
فارس

  

۹۰٫۴٪
ترک

  

۴٫۶٪
لر

  

۳٫۶٪
بلوچ

  

۰٫۷٪
کرد

  

۰٫۴٪
عرب

  

۰٫۴٪

افراد سرشناس

نوشتار اصلی: فهرست مشاهیر شیراز

در اشعار فارسی

تصویری از تذهیبی از نسخهٔ خطیدیوان حافظ که در موزهٔ لندن نگهداری می‌شود. مربوط به سده هجدهم میلادی

مجسمه سعدی در خانه زینت الملوک، شیراز.

سعدی

شنیدم هر چه در شیراز گویند   به هفت اقلیم عالم باز گویند
آخر ای باد صبا بویی اگر می‌آری   سوی شیراز گذر کن که مرا یار آن جاست
کاروانی شکر از مصر به شیراز آید   اگر آن یار سفرکرده ما بازآید
این نسیم خاک شیرازست یا مشک ختن   یا نگار من پریشان کرده زلف عنبرین
خاک شیراز همیشه گل خوشبوی دهد   لاجرم بلبل خوشگوی دگر بازآمد
میلش از شام به شیراز به خسرو مانست   که به اندیشهٔ شیرین ز شکر بازآمد
خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم   وان همه صورت شاهد که بر آن دیبا بود
چو پاکان شیراز، خاکی نهاد   ندیدم که رحمت بر این خاک باد
که یارب پارس را مهد امان دار   به سعدی برج طالع توامان دار
خوشا سپیده‌دمی باشد آنکه بینم باز   رسیده بر سر الله اکبر شیراز
به حق کعبه و آن کس که کرد کعبه بنا   که دار مردم شیراز در تجمل و ناز
که سعدی از حق شیراز روز و شب می‌گفت   که شهرها همه بازند و شهر ما شهباز

حافظ

خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش   خداوندا نگه‌دار از زوالش
به شیراز آی و فیض روح قدسی   بجوی از مردم صاحب کمالش
نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد   غریب را وطن خویش می‌برند از یاد
نمی‌دهند اجازت مرا به سیر و سفر   نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد
اگرچه زنده‌رود آب حیات است   ولی شیراز ما از اصفهان به

فردوسی

دوهفته در این نیز بخشید مرد   سوم هفته آهنگ شیراز کرد
هیونان فرستاد چندی ز ری   سوی پارس، نزدیک کاوس کی

عماره

ز شیراز و از ترف سیصدهزار   شتروار بد اندر آن کوهسار

شهریار

سلام ای شهر شیخ و خواجه شیراز   سلام ای مهد عشق و مدفن راز
سلام ای قبله تقدیس و تقوا   سلام ای قلعهٔ سیمرغ و عنقا
سلام ای شهر عشق و آشنایی   سلام ای آشیان روشنایی
بهار بوستانت بی‌زمستان   دعایت کرده سعدی در گلستان
که یارب پارس را مهد امان دار   به سعدی برج طالع تو امان دار
به تیر این دعا پیر دل‌آگاه   مغول را کرد دست فتنه کوتاه
دل و دل‌بستهٔ ایران توباشی   گل و گلدستهٔ ایران توباشی
اگر من دیهقان یا شهریارم   گدای عشق این شهر و دیارم

اوحدی مراغه‌ای

نشنود از پرده کس آواز من   تا نکند راست لبش ساز من
چند ز شیراز و ز رومم، دگر   رخت به روم‌آور و شیراز من

بابا طاهر

صفا هونم صفا هونم چه جابی   که هر یاری گرفتم بیوفا بی
بشم یکسر بتازم تا به شیراز   که در هر منزلی صد آشنا بی

سنایی

چشم بگشا و فرق کن آخر   عنبر از خاک و شکر از شیراز

بهار

بود آیا که دگر بار به شیراز رسم   بار دیگر بمراد دل خود بازرسم
هست راز ازلی در دل شیراز نهان   خرّم آن روز که من بر سر آن راز رسم
برسر مرقد سعدی که مقام سعداست   بسته دست ادب و جبهه قدمساز رسم
همت از تربت حافظ طلبم وز مددش   مست و مستانه به خلوتگه اعزاز رسم

جای‌های دیدنی

جاذبه‌های تاریخی

باغ ارم

باغ ارم

دروازه قرآن.

ارگ کریم خان

شیراز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه‌های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده‌است.از جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز می‌توان بهآتشکدهٔ صمیکان، آرامگاه حافظ، آرامگاه خواجوی کرمانی، آرامگاه سعدی، ارگ کریم‌خان، باغ جهان‌نما، باغ ارم،باغ تخت، باغ چهل‌تن، باغ دلگشا، باغ عفیف‌آباد، باغ نارنجستان قوام، باغ هفت‌تن، خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر،مسجد نصیرالملک، قصر ابونصر، قلعهٔ کک‌ها، مدرسهٔ آقاباباخان، مدرسهٔ خان، موزهٔ پارس، موزهٔ هفت‌تنان،نقش برجسته بهرام در برم دلک اشاره کرد.

در سال ۱۳۷۴ در پروژه بین الحرمین ۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز که متشکل از ۸۷ خانه تاریخی، مسجد و مدرسه تاریخی بود تخریب شد. هم‌اکنون نیز تصمیم بر این است که تحت همان پروژه ۵۷ هکتار دیگر بدون در نظر گرفتن آثار و بناهای ارزشمند تاریخی تخریب و جایش را به پاساژهای تجاری بدهد.

سراسرنمای شیراز در روز

سراسرنمای شیراز در شب

جاذبه‌های طبیعی

باغ ارم.

باغ جهان‌نما.

از جاذبه‌های طبیعی شهر شیراز می‌توان به آبشار کوهمره سرخی، برم‌دلک، پارک قلعه‌بندر، پارک ملی بمو،باغ پرندگان شیراز، پیربناب، چشمهٔ جوشک، چشمهٔ خارگان، چشمهٔ ریچی، دریاچهٔ دشت ارژن، دریاچهٔ مهارلو، رکن‌آباد، رودخانهٔ قره‌آغاج، روستای قلات، کوه سبزپوشان، گردشگاه آتشکده، گردشگاه چاه‌مسکی،گردشگاه چشمه سلمانی و گردشگاه هفت‌برم اشاره کرد.

چشمه‌های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب‌درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می‌بخشند.

جاذبه‌های مذهبی

۴ سال پیش
خوب هست

برای ویرایش باید ابتدا به عنوان کاربر به سایت وارد شده باشید.

برای درج پاسخ باید ابتدا به عنوان کاربر به سایت وارد شده باشید.

برای ویرایش باید ابتدا به عنوان کاربر به سایت وارد شده باشید.

برای درج پاسخ باید ابتدا به عنوان کاربر به سایت وارد شده باشید.

برای درج دیدگاه باید ابتدا به عنوان کاربر به سایت وارد شده باشید.

پسران

دختران