آثار ثبت شده ی ایران در یونسکو

خلاصه :

 میراث جهانی یونسکو تعبیر کلی است که به مجموعه مکان‌های فرهنگی و یا طبیعی ثبت‌ شده در سازمان جهانی یونسکو مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه و یا حتی شهر گفته می‌شود. مکان هایی که به صورت سالانه توسط کمیته میراث جهانی یونسکو برگزیده می‌شوند.

نکته زیبا و جالب توجه که یکی از اصول این کنوانسیون است، این است که مکان‌هایی در این فهرست قرار می‌گیرند که متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص محسوب می‌شوند و دولت‌ها موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند.

بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی‌ماندن در حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو این کنوانسیون خواهد بود.

طبق کنوانسیون علاوه بر تعهد همه کشورهای عضو برای حفظ میراث طبیعی و تاریخی ثبت شده در این سازمان خود کشور نگهدارنده، باید توجه ویژه ای به آن اثر داشته باشد و از انجام هرگونه اقدامی که منجر به خطر افتادن آن شود، پرهیز کند.

کشور ایران هم به واسطه تاریخ کهن و هنرمندان بزرگی که در طول تاریخ داشته، توانسته است بسیاری از آثار خود را در این فهرست ثبت کند تا یک همت جمعی و همگانی برای حفاظت از این آثار را بسیج کند.

در مجموع ایران دارای 22 اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو است که از این بین 21 اثر به عنوان میراث فرهنگی و یک اثر به عنوان میراث طبیعی به ثبت رسیده است.

در زیر استان‌هایی که بیشترین تعداد آثار ثبت شده در این فهرست را دارند، آمده است:

استان کرمان

میمند؛

میمند روستایی صخره‌ای در شهرستان شهر بابک در استان کرمان است. این روستای چند هزار ساله یادآور ایامی است که انسان‌ها خدایان خود را در بلندای کوه‌ها جستجو می‌کردند و در همان جا ساکن می‌شدند.

ارگ بم؛

در پنجم دی‌ماه سال 81 بودکه زلزله‌ای به بزرگی 6/6 ریشتر شهر تاریخی و زیبای بم را لرزاند و علاوه بر خسارت‌های انسانی شدید، ارگ بم را که قدمتش به هخامنشیان می‌رسد، تخریب کرد. ارگ بم به دلیل مجاورتش با جاده ابریشم و همینطور قدمت و سابقه سکونتی که دارد، یکی از جذاب‌ترین مکان‌ها برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ در جهان است.

باغ شازده؛

باغ شازده در کنار باغ‌هایی از استان های دیگر همچون باغ‌های پاسارگاد، ارم، چهل‌ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه به عنوان باغ ایرانی» به ثبت رسیده است.

قنات گوهرریز؛

قنات گوهرریز، یک رشته قنات در جوپار کرمان و از جمله قنات‌های ایرانی ثبت‌شده به‌عنوان میراث جهانی یونسکو است. این قنات به دلیل رشته های زیاد و قدمت تایخی که دارد شناخته می شود.

کویر لوت؛

کویر لوت تنها اثر طبیعی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. سابقه تمدنی بیش از پنج هزار سال در حاشیه کویر لوت و کشف حدود سه‌هزار اثر تاریخی از این منطقه در نوع خود بی‌نظیر است. این کویر در استان‌های خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان قرار دارد.

استان اصفهان

میدان نقش جهان؛

نمی‌شود به اصفهان سفر کرد و از این میدان و آثار هنری-تاریخی اطرافش دیدن نکرد. دور تا دور این میدان که در زمان صفویان ساخته شده است، پر از میراث فرهنگی و هنری زیبا و جذاب است. عالی‌قاپو، مسجد شاه (مسجد امام)، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه در چهار طرف این میدان تاریخی قرار دارد. حجره‌های دور تا دور میدان از گذشته‌های دور به فروش صنایع دستی اشتغال دارند.

کاخ چهل ستون؛

کاخ چهل ستون به صورت مشترک به همراه باغ‌های پاسارگاد، ارم، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد،پهلوان‌پور به عنوان «باغ ایرانی» به ثبت این کنوانسیون رسیده است. این باغ باشکوه و بزرگ در زمان شاه عباس یکم ساخته شده است و دارای ستون های بسیار بزرگ و آینه کاری های بزرگ و ارزشمندی است که نظر مخاطبان را به خود جلب می‌کند.

مسجد جامع اصفهان؛

از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ابنیه مذهبی و تاریخ ایران این مسجد است که شامل قسمت‌های مختلفی از قبیل گنبد نظام‌الملک، گنبد تاج‌الملک، حیاط چهار ایوانی و شبستان‌های گرد آن، مدرسه مظفری، محراب الجایتو است که هر یک از آنها نمایانگر سیر تحول فرهنگی و هنری اصفهان است.

مهم‌ترین طراحي های این مسجد در دوران آل بویه و صفویه صورت پذیرفته است .

قنات اصفهان؛

به طور کلی «قنات ایرانی» به ثبت میراث یونسکو رسیده است و استان اصفهان هم یکی از استانهای دارای قنات های مهندسی شده و پیچیده است.

استان فارس

تخت جمشید؛

از کهن‌ترین و ارزشمندترین آثار تاریخی جهان تخت جمشید است. تخت جمشید در زمان هخامنشیان یک شهر با شکوه سلطنتی و مرکز حکومت هخامنشیان بوده است. این مکان باشکوه که هرساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به خود جلب می‌کند، توسط داریوش اول بنیان‌گذاری شد و در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران مورد حمله و تخریب قرار گرفت.

پاسارگارد؛

مجموعه هنری و تاریخی پاسارگارد شامل آرامگاه کوروش بزرگ، مسجد پاسارگاد، باغ پادشاهی پاسارگاد و ... است. مهمترین بنای این مجموعه، آرامگاه کوروش است که نزدیک به ۵۳۰ تا ۵۴۰ پیش از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شده‌ است.

باغ ایرانی پاسارگاد؛

یکی از مجموعه های پاسارگاد که به صورت جدا و در مجموعه «باغ ایرانی» به عنوان اثر فرهنگی در یونسکو به ثبت رسیده؛ باغ پاسارگاد است. معماری و طراحی این باغ را به خود کوروش نسبت می‌دهند.

استان یزد

شهر یزد؛

شهر یزد معروف به دارالعباده ایران با مردمی خونگرم و بافتی منحصر به فرد در ایران و جهان شناخته می‌شود که به دلیل همین بافت تاریخی و منحصر به فرد به عنوان یک اثر فرهنگی در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

قنات باغ زارچ؛

این قنات قبل از اسلام وجود داشته و پس از آن، مسجد جامع یزد را در حریم قنات بنا نموده‌اند تا از طریق آن، از آب قنات جهت وضو گرفتن استفاده شود. این قنات طولانی‌ترین قنات ایران و یکی از پر حلقه‌ترین قنات های ایران است.

باغ دولت آباد؛

از دیگر باغ‌هایی که به عنوان «باغ ایرانی» به ثبت رسیده، باغ زیبا و تاریخی دولت آباد است. این باغ علاوه بر طراحی زیبای محوطه باغ، به دلیل عمارت‌های زیبایی که دارد نیز شناخته می‌شود. بادگیر عمارت ین باغ به عنوان بلندترین بادگیر خشتی جهان شناخته می‌شود.

استان خوزستان

چغازنبیل؛

چغازنبیل نیایشگاهی باستانی‌ است که در زمان عیلامی‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌ است. جامعه بین‌المللی به علت قدمت و تقدس این بنا همواره برای آن ارزش استثنایی و جهانی قائل است.

سازه‌های آبی تاریخی شوشتر؛

سازه‌های آبی تاریخی شوشتر مجموعه‌ای به هم پیوسته از پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و در دوران هخامنشیان تا ساسانیان، جهت بهره‌گیری بیشتر از آب ساخته شده‌اند.

شهر شوش؛

شوش در دوره ایلامی‌ها هزاران سال به عنوان مرکز این تمدن کهن و مهم بود و در دوره هخامنشیان نیز به عنوان پایتخت سیاسی این امپراتوری پهناور شناخته شده است. پس از آن نیز متأثر از رویدادهای تاریخی دستخوش تحولات شد و پس از حمله اسکندر به‌تدریج مرکزیت خود را از دست داد. در دوره ساسانیان شوش به عنوان مرکز اقتصادی تولید و صادرات ابریشم به اقصی نقاط جهان مطرح بود.

شايان ذكر است؛ استان های آذربایجان شرقی و غربی، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی هر کدام دو اثر در این فهرست دارند.