ساختار بدن پرندگان

خلاصه :

پوشش بدن:

پوست بدن در پرندگان نازک وظریف و پرها بر روی آن قرار گرفته است .پوست پرندگان عاری از هرگونه غده(عرقی یا چربی) می باشد و فقط در پوست ناحیه دم مقداری غده وجود دارد که به آن غدد چربی گویند و پرنده به کمک ترشحات آن پرهای خود را جلا می دهد تا طراوت خود را حفظ کنند. از نظر ساختمان پوست از دو لایه تشکیل شده است که لایه خارجی اپیدرم (epidemics) و لایه زیرین درم(dermis) نامیده می شود

 پرها:

فرق اساسی پرندگان با سایر حیوانات وجود پر روی پوست می باشد . این پرها غشای محافظی را برای بدن و پوست بوجود می آورند و بدن را از سرما و گرما و صدمه محفوظ نگه می دارند . از روی شفافی یا کدر بودن پرها به آسانی می توان به سلامت پرندگان پی برد . معمولا بین وزن بدن و تعداد پرها نسبت مستقیمی وجود دارد. همچنین از نظر اندازه، نسبتی بین اندازه پر و اندازه بدن دیده می شود.

انواع پر:

شاهپر : دارای محوری مرکزی و مقاوم با ریشک‌های به هم پیوسته است که به پر، قدرت و استحکام می‌دهد. این دسته از پرها در پرواز پرنده نقش اساسی دارند کلیه شاهپرهای بالی و دمی جزء این دسته از پرها هستند. شاهپرهای بالی برای پرواز و شاهپرهای دمی بیشتر برای تغییر جهت دادن و ترمز کردن کاربرد دارند.

پوش‌پر: پوش پرها گروهی از پرها هستند که بدن را پوشانده و پوشش ظاهری بدن پرنده را تشکیل می‌دهند. این پرها به حفظ حرارت کمک کرده و با ایجاد سطحی صاف و یکنواخت، اصطکاک پرنده با هوا را در هنگام پرواز کم می‌کنند. هرچند این پرها به لحاظ ساختاری همانند شاهپرهای بالی و دمی دارای محور و پهنک هستند، اما ظریفتر و کوچکتر بوده و اتصال ریشکها درآنها به قدرت شاهپرها نیست. در حقیقت پرهای پوششی که در هر دو سطح پشتی و شکمی پرنده با پوشاندن درز و شکافهای قاعدۀ شاهپرهای بالی و دمی، سطحی صاف جهت مقاومت در برابر هوا در هنگام پرواز ایجاد می‌کنند

کرک‌پر :فاقد محور یا گاهی دارای محور کوتاهی است که ریشک‌های آن به هم پیوسته نیست و به صورت لایة محافظتی بر روی پوست و زیر پرهای خارجی قرار دارد. مقدار این کرک پرها به درجة حرارت محیط زیست پرنده بستگی دارد. کرک‌پرها عموماً در زیر شاه‌پرها پنهان است. بدن جوجۀ بسیاری از پرندگان پس از بیرون آمدن از تخم از کرک پر پوشیده شده هر چند این ویژگی عمومیت ندارد. این پرها در بسیاری از پرندگان از جمله قوها، اردکها و پرندگان کنار آبزی به تعداد فراوان خصوصاً در نواحی شکمی و سینه‌ای وجود دارد و پرنده از آنها به عنوان عایق بهره می‌برد اما پرندگانی نظیر کبوتر فاقد چنین پرهایی است.

اسکلت پرندگان:

استخوان های پرندگان بسیار سبک و در عین حال قوی است. برای این که استخوان ها سبک باشند تو خالی هستند اما برای استحکام درون استخوان ها شبکه شبکه است. اما برخی پرندگان که قدرت پرواز ندارند مانند پنگوئن ، استخوان هایشان و پر است.
در پرندگان بزرگ مانند عقاب که بدون بال زدن و با جریان هوا پرواز می کنند تعداد استخوان های توخالی بیشتر است.

یک نکته جالب اینجاست که در بیشتر پرندگان وزن تمام استخوان ها از وزن تمام پر ها کم تر است!

سیستم تنفسی جالب پرندگان:

دستگاه تنفس پرندگان با دستگاه تنفس پستانداران تفوت عمده ای دارد زیرا علاوه بر ششها کیسه های هوایی نیز ملحق به دستگاه تنفسی است .شش بین قفسه سینه قرار گرفته و به دنده ها چسبیده است .کیسه های هوایی به هر یک از دو ریه متصل می باشد. این کیسه ها چهار جفت است که از قسمت گردن تا کمر در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته است و یک کیسه هوایی دیگر در محوطه سینه قرار دارد وجود این کیسه های هوایی علاوه بر اینکه به عمل تنفس کمک می کند سبب سبک شدن بدن و در نتیجه تسهیل پرواز و همچنین سبب حفظ تعادل بدن در هنگام پرواز می گردند. در هنگام تنفس هوا بداخل کیسه های هوایی می رود و مقداری از گازها در این کیسه هاجذب می شود بدین ترتیب علاوه بر ششها این کیسه های هوایی نیز بکار تنفس کمک می کند در ضمن مسیر عبور هوا بصورتی می باشد که هم موقع دم و هم موقع بازدم پرنده هوای تازه جذب می کند بر خلاف دیگر حیوانات که فقط در موقع دم هوا جذب می نمایند.

سیستم گوارش پرندگان و اعضای جالب این دستگاه:

پرنده دندان ندارد و به همین خاطر دانه را درسته می بلعد و دانه و غذا وارد مری شود. در مری در انتهای خود وسیع شده و تولید کیسه ای بنام چینه دان می نماید.در چینه دان غذا جمع و تحت تاثیر حرارت و ترشحات آن قرار گرفته و نرم می شود .سپس بوسیله زائده کوتاهی به پیش معده وصل می شود.

در انتهای لوله مری قرار می گیرد .بافت آن از تعدادی غدد ترشحی تشکیل شده از اینرو به آن معده غده ای می گویند. در طی توقف غذا در این قسمت اب ترشحات اسیدی معده و شیره آن آغشته شده و سپس غذا به معده اصلی رانده می شود.

یک عضو جالب دستگاه گوارش؛ سنگدان: از پیش معده بوسیله مجرای تنگ و کوتاهی جدا می شود .شکل آن بیضوی است و داخل آن از دو قسمت عضلانی محکم تشکیل شده . عمل این عضو در گوارش پرندگان ببسیار مهم است زیرا همانطور که گفته شد طیور فاقد دندان یا عضو خرد کننده غذا می باشند.پس از آنکه غذا داخل چینه دان نرم شد و در داخل پیش معده با شیره معده آغشته گردید. در داخل سنگدان بوسیله حرکت شدید و انقباضات عضلات خرد می شود.معمولا داخل سنگدان تعدادی سنگریزه وجود دارد که پرنده بطور طبیعی آنها را همراه غذا یا بطور جداگانه قبل از غذا می بلعد از اینرو این سنگریزه ها همراه با انقباضات شدید سنگدان باعث خرد شدن غذا و در نتیجه گوارش غذا به پرنده کمک می کنند .هنگامیکه غذا بخوبی در سنگدان خرد و بصورت یکنواخت و نیمه مایع درآمد بطرف روده رانده می شود.