خلاصه :
قسمت دوم
پیش از تاریخ
تاریخ ایران پیش از آریایی ها
یافتههای باستانشناسی، نشان از حضورانواع انسان در ایران از دوره دیرینهسنگی دارد. ابزارهای متعلق به فرهنگ الدوایی و آشولی در ایران یافته شدهاند. در دوران میانسنگی بقایای انسانهای نئاندرتال نیز در ایران به ویژه در زاگرس پیدا شدهاست.
انسان خردمند در حدود ۴۰ هزار سال پیش وارد ایران شد. آثار مربوط به دوره نوسنگی در اطراف کرمانشاه، خرمآباد، مرودشت، سنگ نگارههای تیمرهگلپایگان، کاشان و هفشجان یافت شدهاست. فرهنگ ابزارسازی این دوره تیغه و ریزتیغه برادوستی است. آثار دوره بعدی فراپارینه سنگی در غرب زاگرس و شمال البرز بدست آمده که فرهنگ زرزی خوانده میشود.
پیش از مادها (بهشکل تمدن)
تمدن جیرُفت در استان کرمان در نزدیکی جیرفت و هلیلرود قرار داشتهاست. این تمدن مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش (پیش از تمدنبینالنهرین) است؛ و به این روش به عنوان کهنترین تمدن خاور شناخته میشود که در دشت خوش آب و هوا و حاصلخیز هلیلرود سکنی داشتهاند. در این محل چند لوح گلی یافت شده که به خطی هندسی روی آنها مطالبی نوشته شدهاست. با اینکه این لوحها هنوز رمزگشایی نشدهاند ولی در کل میتوانند روایتگر آن باشند که این مردم سازنده خط و زبان بودهاند نه سومریان. پیش از این پنداشته میشد نخستین مخترعین خط، در آغاز سومریان(۳۶۰۰ پ. م) و سپس ساکنان نواحی جنوبی میانرودان و تمدن ایلام در خوزستان باشند.[۳۶][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴]
شهر سوخته بقایای شهری باستانی دارای تمدن است که بین شهرهای زابل و زاهدان واقع شدهاست. این شهر در ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد پایهگذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سالهای ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ پیش از میلاد در آن سکونت داشتهاند. به باور برخی باستانشناسان این شهر را باید کهنترین شهر جهان دانست چرا که معدود شهرهای پیش از آن، از نظر امکانات و اصول شهرنشینی با آن قابل مقایسه نیستند.[۴۵]
ایلامیان یکی از اقوام سرزمین کنونی ایران بودند که از ۳۲۰۰ تا ۶۴۰ پیش از میلاد، بر بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی فلات ایران فرمانروایی میکردند. تمدن ایلام یکی از کهنترین تمدنهای جهان است. ایلام باستان از سواحل خلیج فارس تا جنوب دریاچه ارومیه را شامل میشد.[۴۶]
از مادها تا پیش از اسلام
ماد قومی هندواروپایی و مرتبط با پارسها بود که در سده ۱۷ پیش از میلاد در سرزمینی که بعدها به نام ماد شناخته شد نشیمن گزید.[۴۷] بر پایه برخی منابع مادها میان سدههای ۹ تا ۷ پیش از میلاد حکومتی یکپارچه برای سرزمینهای مادی تشکیل ندادند[۴۸] همچنین آنچه از متون آشوری - که اسنادی معاصر با دوران مادها هستند - برمیآید، آن است که مادها از سدهٔ نهم تا هفتم پ.م. نتوانسته بودند چنان پیشرفتی بیابند که سبب همگرایی و یک پارچگی و سازمانیافتگی قبایل و طوایف پراکندهٔ ماد بر محور یک رهبر و فرمانروای برتر و یگانه - که بتوان وی را پادشاه کل سرزمینهای مادنشین نامید؛ آن گونه که هردوت «دیوکس» را چنین مینماید - شده باشد.[۴۹]
پس از مادها، هخامنشیان بودند.