خلاصه :

ماموریت عقاب‌ها

همه جای دنیا، افرادی که مسئول مراقبت از حریم آسمان کشورشان هستند، هنگام برخورد با خطر، سیستم‌های هشدار را به صدا درمی‌آورند و هواپیماهای رهگیر وارد عمل می‌شوند. اما هیچ‌کس نمی‌داند این هواپیماها برای محافظت از آسمان، چه مانورهایی انجام می‌دهند. در ادامه کارکرد هواپیماهای رهگیر را بررسی می‌کنیم.

فابیو گوچیون نمی‌توانست چیزی را که می‌بیند باور کند. او مانند همیشه به عنوان مسافر سوار هواپیمای ایرباس A320 در آمستردام شده بود. اما در یک لحظه، بزرگ‌ترین کابوس زندگی‌اش را در ارتفاع ده هزار متری دید. وقتی از پنجره به بیرون نگاه کرد، دو جت جنگنده یوروفایتر تایفون آلمانی مسلح به موشک و توپ دید که به موازات ایرباس و در فاصله صد متری آنها در حرکت بود. فابیو آن لحظه با خود فکر کرد، شاید این تهدیدی تروریستی است و بقیه مسافرها هم کم کم نگران شدند. بویژه وقتی کاپیتان پرواز هم در این مورد توضیحی نمی‌داد. 20 دقیقه بعد دو جت جنگنده از هواپیما دور شدند و سپس ایرباس طبق برنامه در فرودگاه نشست و تمام ترس‌ها تمام شد. اما واقعا چهارم آذر 1393| 25 نوامبر 2014، چه اتفاقی بر فراز آسمان جنوب غربی آلمان رخ داده بود؟

در تعقیب شیء پرنده ناشناس

چهارم آذر 1393، هواپیمای ایرباس ارتباط رادیویی خود با زمین را از دست داد. به همین دلیل هیچ کس نمی‌توانست تشخیص دهد هواپیمای ایرباس در آسمان چیست و به همین دلیل شیئی ناشناخته فرض شد. این وضعیت، سیستم‌های هشدار مرکز عملیات‌های هوایی آلمان را به صدا درآورد. این پایگاه نظامی، از 45 ایستگاه راداری سراسر آلمان که به وسیله سربازان، اداره پلیس و دیگر مقامات کنترل شده و 1700 هواپیما در اندازه‌های مختلف را تحت نظر دارند، اطلاعات جاری را دریافت می‌کند.

در آن لحظه هیچ یک از این مراقبان آسمان، متوجه هویت ایرباس نشده بودند و این هواپیمای مسافربری به تهدیدی بالقوه تبدیل شده بود. در واقع احتمال داده بودند شاید هواپیما را تروریست‌ها ربوده باشند. دقیقا فقط 15 دقیقه پس از اعلام هشدار خطر، جت‌های جنگنده که 365 روز سال آماده‌باش هستند، به سمت هواپیمای مسافربری یورش بردند. اما پس از بررسی، متوجه مشکل فنی هواپیما شده و از ایرباس فاصله گرفتند. آن روز ممکن بود مسافران ایرباس، قربانی یک مشکل فنی ساده شوند. اما در شرایط اضطراری واقعی چه اتفاقی می‌افتد؟

تروریست‌های واقعی

«ایر ایرو، بوئینگ 767، اینجا نیروی هوایی آلمان است. به سمت چپ در همان ارتفاعی که هستید، نگاه کنید. می‌توانید مرا ببینید؟» این پیام، شکل اولیه تلاش برای ارتباط و تماس رادیویی به وسیله کانال ارتباطی اضطراری بین‌المللی در ترافیک هوایی است که معمولا در فرکانس 121/5 مگاهرتزی صورت می‌گیرد. بنابه گفته یکی از خلبانان هواپیماهای رهگیر ناتو «در این گونه مواقع، ابتدا علت اصلی مشکل را جویا می‌شویم، چه مشکلی هست؟ آیا خلبان‌ها بیهوش شده‌اند؟ یا سیستم‌های الکترونیکی از کار افتاده‌اند؟ ما حتی با دست یا دیگر علائم نیز ارتباط برقرار می‌کنیم. مثلا عقب و جلو بردن بال‌های جت، به معنای «بسیار خب، فهمیدم» است. یا مشت گره کرده و سپس بازکردن دو انگشت به معنای وجود یک مشکل الکتریکی است. حتی وجود تروریست در هواپیما را نیز می‌توان با علائم نشان داد.»

وقتی هواپیما در دست تروریست‌ها باشد، خلبان جت جنگنده شرایط را به دست می‌گیرد و هواپیما را وادار به فرود می‌کند. همچنین سلاح‌های خود را به نمایش می‌گذارند و در مسیر هواپیما قرار گرفته و جهت آن را تغییر می‌دهند. اگر هیچ یک از این ترفندها موثر واقع نشود، دست به تیراندازی هشداردهنده می‌زنند. البته ساقط کردن یک هواپیمای مسافربری ربوده شده در آلمان ممکن نیست. زیرا طبق قوانین این کشور کسی حق ندارد برای نجات جان دیگری، افراد بیگناه را به کشتن دهد. این جنگنده‌ها فقط اجازه دارند جهت حرکت هواپیمای ربوده شده را تغییر دهند که البته حتی جنگنده‌های به‌روز و مدرن هم همیشه نمی‌توانند این کار را انجام دهند.

تعداد پیشامدهای پرخطر سالانه

هواپیماها هر سال بیش از 200 بار به دلایل مختلف راه تماس خود با برج مراقبت را از دست می‌دهند. علاوه بر آن گاهی اوقات هواپیمایی از مسیر اصلی خود کمی منحرف شده و صدای سیستم‌های هشدار را در می‌آورد. فقط در فاصله سال‌های 2013 تا 2015، شش مرتبه هواپیماهای مسافربری به اشتباه، خطر تروریستی فرض شده بودند.

اما این وضعیت در کشورهای مختلف شرایط متنوعی دارد. برای مثال یکی از خلبان‌های جت‌های رهگیر ناتو می‌گوید: هر شیء پرنده در فضای هوایی ما کنترل و شناسایی می‌شود. مثلا هر هفته نیروی هوایی بلغارستان مجبور است با جت‌های رهگیر خود به جت‌های نظامی روسیه که به فضای هوایی بلغارستان نزدیک می‌شوند، واکنش نشان دهد.

درآمریکا برخلاف اروپا، اگر هواپیمای مسافربری ناشناسی بر فراز آسمان این کشور قرار بگیرد، هیچ ممنوعیتی در ساقط کردن آن وجود ندارد. مثلا در فروردین 1388| آوریل 2009، یک خلبان کانادایی وارد فضای هوایی آمریکا شد و از آنجا که این هواپیما ربوده شده بود، نتوانست ارتباط رادیویی با مسئولان هوایی آمریکا برقرار کند. خلبان تلاش کرد در یک منطقه روستایی فرود آید و مقامات آمریکایی گفتند اگر خلبان به راه خود به سمت شیکاگو ادامه می‌داد، ما هواپیمای او را ساقط می‌کردیم و داستان به شکلی تراژیک تمام می‌شد.