گردش خون

فعالیت صفحه ۱۲۰ علوم۷

خلاصه :

رنگ رگ ملاک شناسایی آن نیست مثلا سیاهرگ سیاه و سرخرگ رنگ قرمز ندارد بلکه به ارتجاع پذیری و بدون ارتجاع بودن بستگی دارد

گردش خون حاوی اکسیژن و خون بدون اکسیژن از قلب، ریه ها و بقیه بدن روند غیر فعالی نیست. قلب باید از فشار کافی برای پمپ خون به داخل گردش خون سرخرگی برخوردار باشد که این کار را با انقباض عضله خود قلب (سیستول؛ systole) و (شل شدن) این عضله (دیاستول؛ diastole) انجام می دهد. این انقباض و انبساط عضله قلب به شکل دارای ریتم صورت می گیرد. انقباض عضله قلب در طول سیستول منجر به افزایش فشار داخل قلب می شود، تا جایی که دریچه های نیمه هلالی به طور سیستماتیک باز می شوند و حجم مشخصی از خون به خارج پمپ می شود.

گردش خون و ‌چرخه قلب

شل شدن عضله قلب در طول دیاستول، منجر به پر شدن دوباره حفره های قلب از خون می شود. به مجموعه این روند، چرخه (سیکل) قلبی می گویند. وقایع مکانیکی متعددی که به طور همزمان در طول یک سیکل قلبی روی می دهند منجر به پمپ شدن و گردش خون دارای اکسیژن در تمام بدن می شوند. گردش خون در طول دیاستول دهلیزی، زمانی که دهلیز راست و چپ شل شده اند به درون دهلیز جریان می یابد. افزایش فشار دهلیز نسبت به بطن و باز شدن دریچه های سه لتی و میترال منجر به جریان سریع گردش خون به داخل بطن های شل شده می شود. تکانه ها (ایمپالس ها)ی الکتریکی آغاز شده به وسیله ی گره سسینوسی دهلیزی (گره sinoatrial یا SA یا ضربان ساز قلب) از طریق مسیر بین گره ای در دو دهلیز، هدایت و منجر به انقباض دهلیزی (سیستول دهلیزی) می شوند که خون بیشتری را برای پر شدن کامل بطن ها از دهلیز قلب خارج می کند. تکانه، به آرامی از گره دهلیزی بطنی قلب(Atrioventricular یا AV) هدایت می شود تا فرصت انقباض کامل را به دهلیز قلب بدهد و بطن ها از خون پرشوند. تکانه ها به سرعت از گره دهلیزی بطنی و از راه دسته هیس هدایت می شوند و رشته های پورکنژ (purkinje)واقع در عضلات بطن ها، با دریافت این تکانه ها، به طور مستقیم میوکارد بطنی را تحریک می کنند و انقباض پرفشار هر دو بطن قلب، منجر به باز شدن دریچه های ریوی آئورت و ورود خون و گردش خون به داخل سرخرگ های ریوی و آئورت می شود. این انقباض (سیستول) و اتساع (دیاستول) قلب همزمان و یکسان دهلیزها و بطن ها همراه با توانایی باز و بسته شدن، کارکرد مناسب دریچه های قلب و جریان گردش خون یک طرفه خون از قلب را به وجود می آورد و قلب به طور سریع و مکرر، خون را در تمام بدن حرکت می دهد. با هر انقباض، بطن چپ قلب حجمی از خون را به داخل سرخرگ آئورت و از این راه به درون درخت سرخرگی می فرستد.

گردش خون و فشار خون

هر موج فشار که به سرعت از سیستم سرخرگی عبور می کند به صورت نبض سرخرگی احساس می شود. فشار خون سیستم سرخرگی طی چرخه قلبی متفاوت است به طوری که حداکثر آن در سیستول است و به تدریج مقدار آن به کمترین حد در طی دیاستول افت می کند و در واقع این همان فشار خون سیستولی یا به اصطلاح فشار خون بزرگ (systolic blood pressure) و فشار خون دیاستولی یا به اصطلاح فشار خون کوچک (diastolic blood pressure) است که به وسیله ی دستگاه فشار سنج ، (sphygmomanometer) گردش خون و فشار خون اندازه گیری می شود. سطوح فشار خون طی ۲۴ ساعت تغییر می یابند. به ویژه گردش خون و فشار خون در هنگام ورزش و فعالیت بدنی، افزایش و در هنگام خواب کاهش پیدا می کند. هیجان، درد، شلوغی، دمای محیط، مصرف قهوه و تنباکو و بعضی از داروها موجب تغییر گردش خون و فشار خون می شوند.

گردش خون کوچک

سیاهرگ ها خون را از نقاط مختلف بدن به دهلیز راست قلب می آورند. با انقباض دهلیز راست خون از دهلیز راست از طریق دریچه سه لتی (تریکوسپید) وارد بطن راست می شود. بعد با انقباض بطن راست خون از بطن راست از طریق سرخرگ ریه به ریه ها می رود تا در ریه ها دی اکسید کربن خون با اکسیژن هوا جایگزین شود. در نتیجه خونی که از ریه ها می آید دارای اکسیژن زیادی است و دی اکسیدکربن کمی دارد. این خون از طریق سیاهرگ های ریه وارد دهلیز چپ قلب می شود. این گردش خون از بطن راست قلب به ریه ها و برگشت خون از ریه ها به دهلیز چپ قلب را گردش خون کوچک می نامند.

گردش خون بزرگ

خون اکسیژن دار که وارد دهلیز چپ شده بعد از انقباض دهلیز چپ از طریق دریچه دو لتی (میترال) وارد بطن چپ می شود. با انقباض بطن چپ خون وارد سرخرگ بزرگ بدن (آئورت) می شود. از طریق سرخرگ آئورت خون اکسیژن دار به تمام قسمت های مختلف بدن می رود تا مواد غذایی و اکسیژن را به آنها برساند و مواد زائد و دی اکسید کربن را از آنها بگیرد. خون بعد از گرفتن مواد زائد سلول های بدن وارد سیاهرگ ها می شود و از طریق سیاهرگ ها به دهلیز راست قلب می آید. این گردش خون از بطن چپ قلب و از طریق سرخرگ آئورت به تمام ارگان های بدن و برگشت آن به دهلیز راست قلب را گردش خون بزرگ می نامند.