سیگار.....

خلاصه :

بالا رفتن آگاهی درباره اثرات منفی سیگار بر سلامتی و افزایش محدودیت ها، سیگار کشیدن را در کشورهای پیشرفته به میزان ثابتی کاهش داده است. در حالی که سیگار کشیدن و مصرف سایر انواع توتون در کشورهای توسعه یافته در حال کاهش است، در کشورهای در حال توسعه، این میزان روبه افزایش است. هم چنین سیـگار کشیدن در میان افراد دارای سطح تحصیلات و درآمد پائین تر در حال افزایش است.

مطالعات نشان می دهد که عوامل ژنتیکی در وابسته شدن یا وابسته نشدن فرد به ســیگار نقش دارند. در میان افرادی که مبتلا به اختلالات خاص روانپزشکی هستند، احتمال سیگار کشیدن بیشتر است. در پیمایشی که در آمریکا بر روی دریافت کنندگان خدمات سرپایی روانپزشکی انجام شده، نشان داده شده است که میزان استعمال سیگار در میان مبتلایان به اسکیزوفرنی ۸۸ درصد، در میان افراد مبتلا به مانیا ۷۰ درصد و در میان مبتلایان به افسردگی ۴۹ درصد است. پژوهش دیگری نشان داده است که ۸۵ درصد کسانی که به دلیل وابستگی به الکل به مراکز درمانی مراجعه می کنند نیز سیگاری هستند.

آیا سیگار کشیدن خطرناک است ؟

بله، سیگار کشیدن یکی از مهم ترین علل بیماری و مرگ قابل پیشگیری است. نیکوتین به شدت سمی است. خوردن حدود ۴۰ میلی گرم نیکوتین خالص، یا مقدار موجود در دو نخ سیگار، کشنده است. اما زمانی که سیگار دود می شود، بیشتر نیکوتین سوزانیده شده و تنها یک تا چهار میلی گرم آن توسط بدن فرد جذب می شود.

با سوختن توتون یک قیر چسبناک از ترکیب صدها ماده شیمیایی به وجود می آید که سرطان و بیماری راه های هوایی را سبب می شود. قیر در دود توتون به شکل ذرات ریزی آزاد می شود که به شش ها و راه های هوایی آسیب رسانیده و دندان ها و انگشتان را رنگی می کند. قیر عامل اصلی سرطان های ریه و گلو است. سوختن توتون هم چنین تولید منواکسیدکربن می کند، یعنی گازی سمی که قابل دیدن یا بوییدن نیست. با استنشاق دود سیــگار، منواکسیدکربن به جای اکسیژن با هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز اتصال می یابد.

نیکوتین با افزایش سرعت ضربان قلب، سبب می شود که قلب شدیدتر کار کند حال آن که منواکسیدکربن قلب را از اکسیژن اضافی که لازمه این کار سنگین است، محروم می نماید. این یکی از راه هایی است که بدان وسیله ســیگار کشیدن به قلب آسیب می رساند. زمانی تصور می شد که سیگارهای دارای تار و نیکوتین کمتر ممکن است برای فرد سیگاری کم ضررتر باشند. اما تحقیقات نشان داده است که سیگارهای سبک نیز عیناً می توانند همان بیماری ها را تولید کنند.

آیا توتون اعتیادآور است ؟

بله، زمانی که فرد شروع به کشیدن ســیگار می کند، به ویژه در دوران جوانی، شانس معتاد شدن بسیار بالا است. سیگــاری های مبتدی به سرعت نسبت به اثرات سوء آغازین، تحمل پیدا می کنند و اگر آثار محرک و مطبوع سیگار برای ایشان لذت بخش باشد استعمال مستمر آن را آغاز می کنند. سیگاری هایی که به طور منظم سیگار می کشند، معمولاً تعداد ثابتی سیگار را در روز دود می کنند. سیگاری های کانادایی به طور میانگین، روزانه ۱۶ سیگار دود می کنند. وابستگی به نیکوتین عوامل روانشناختی و فیزیکی را درگیر می کند.

عوامل روانشناختی می تواند شامل احساس لذت و هشیاری باشد. کسانی که به طور منظم سیـگار می کشند، ممکن است یاد بگیرند که برای دست یافتن بدین احساسات اثرات نیکوتین را بر بدن خویش تحمل کنند. در این افراد هم چنین علائم یا آغازگرهای شرطی شده ای برای مصرف سیگار شکل می گیرد. برای مثال برخی افراد همیشه پس از غذا، در حین پرداختن به کاری خاص یا در وضعیت های خاص عاطفی مانند احساس افسردگی یا اضطراب، سیگار خود را آتش می زنند. این آغازگرها الگوهای رفتاری یا عاداتی را به وجود می آورند که تغییر آن ها دشوار است.

از نشانه های وابستگی فیزیکی اضطرار فرد برای سـیــگار کشیدن چند دقیقه پس از برخاستن از خواب، دود کردن سیـگار در فواصل منظم در طول روز و ضروری قلمداد کردن اولین سیـگار روزانه و مقدم دانستن آن بر سایر کارها است. کسانی که به نیکوتین وابسته هستند، ممکن است نسبت به آثار نامطلوب آن تحمل پیدا کنند. در این صورت دیگر از سیگار کشیدن لذت نخواهند برد، اما به کشیدن سیـگار ادامه می دهند تا دچار علائم ترک نشوند. علائم ترک سیگار شامل تحریک پذیری، بی قراری، اضطراب، بی خوابی و خستگی است. این علائم طی دو هفته به تدریج از بین می روند. در برخی افراد تمرکز مختل شده و تمایل شدید به سیگار کشیدن برای هفته ها تا ماه ها پس از ترک سیگار ادامه می یابد.

ترک سیگار

کسانی که سیگار کشیدن را ترک می کنند، عموماً می توانند پس از چند سالی به سطح افراد غیرسـیگاری برسند، به ویژه اگر ترک سیگار را در جوانی انجام داده باشند. ترک سیگار ممکن است در چند مرحله انجام شود، از این رو تلاش مداوم امری ضروری است. فرآورده های حاوی نیکوتین که به ترک سیـگار کمک می کنند، مانند پچ، آدامس، شکل استنشاقی یا اسپری بینی می توانند در کاهش تمایل به سیــگار کشیدن و تخفیف علائم ترک موثر باشند.

کاربرد این محصولات در کنار انگیزه قوی برای ترک و وجود سایر حمایت ها مانند حمایت خانواده، دوستان، گروه ترک سیــگار یا حمایت های تلفنی می تواند بسیار موثر باشد. برخی داروهایی که در آن ها نیکوتین به کار نرفته است می توانند فرد را در ترک ســیگار یاری کنند. این داروها شامل بوپروپیون(زیبان) و نورتریپتیلین(آونتیل) هستند. هر دوی این داروها با نسخه پزشک به فروش می رسند. در برخی افراد کاهش تدریجی مصرف قبل از ترک، به کاهش علائم ترک کمک کرده و به آن ها اجازه می دهد که رفتارهای خود را به تدریج تغییر دهند.

استراتژی های کاهش تدریجی مصرف شامل به تاخیر انداختن هر وعده ســیگار کشیدن، کاهش تعداد سیـگارها و دودکردن بخش کمتری از هر نخ سیگار است. گر چه کاهش تدریجی مصرف می تواند برخی خطرات تهدید کننده سلامتی را کاهش دهد، اما برای سیگارکشیدن منطقه بدون خطر وجود ندارد. کاهش تدریجی نمی تواند جایگزین ترک سیگار شود.                        

دهان و دندان و لثه
سیگار در مدت کوتاهی باعث زردشدن دندان ها می شود. خمیردندان های مخصوص افراد سیگاری در بازار وجود دارد که حاوی مواد ساینده بیشتری نسبت به خمیردندان های معمولی است. اما باید توجه داشت که اثر این خمیردندان ها موقتی بوده و درمان قطعی این بدرنگی دندان ها، ترک سیگار است.دندان های افراد سیگاری نسبت به سایرین، استعداد بیشتری برای تشکیل جرم و پلاک میکروبی دارد که هردو ، عامل بیماری های لثه هستند.

به علت کاهش اکسیژن در جریان خون سیگاری ها، عفونت های لثه دیر ترمیم می شود. عفونت و بیماری های لثه از شایع ترین علل از دست رفتن زودهنگام دندان ها هستند.از دیگر آثار سیگار بر دهان می توان به بوی بد دهان و ابتلا به سرطان دهان اشاره کرد.بسیاری از سیگاری ها نسبت به بی حسی موضعی مقاوم هستند و با وجود تزریق ماده بی حسی دندانپزشکی، همچنان درد را حس می کنند.

پوست
در افراد سیگاری چروک های پوست بیشتر و در سنین کمتری نسبت به افراد غیر سیگاری ظاهر می شود. سیگار باعث کاهش کلاژن پوست می شود (کلاژن مسئول کشسانی پوست است) و پوست را شل می کند. خطوط پوستی از لب‌های فوقانی و تحتانی انتشار می‌یابد. خطوط کم عمق روی چانه و فک تحتانی و صورت ظاهر می‌گردد و سبب لاغری و زرد رنگ شدن پوست می‌شود.

افراد سیگاری، 8 تا 20 سال پیرتر از سن واقعی خود به نظر می رسند. 10 دقیقه کشیدن سیگار باعث کاهش اکسیژن رسانی پوست به مدت یک ساعت می شود. اغلب سیگاری ها یک رنگ خاکستری روشن در پوست صورتشان دارند که بعد از ترک سیگار از بین می رود. نیکوتین موجود در سیگار، عروق خونی را تنگ و جریان خون را کم می کند. سیگار کشیدن باعث تأخیر در ترمیم زخم پوستی می شود.

مو
در افراد سیگاری موها زودتر به رنگ خاکستری در می آیند. سیگار باعث افزایش هورمون مردانه می شود و لذا احتمال ریزش مو را بیشتر می کند. سیگار باعث نازک شدن لایه فوقانی پوست، کاهش ضخامت زیر پوست و آسیب به فولیکول های مو می شود.

چشم
سیگار در ابتلا به بسیاری از بیماری های شایع چشم مانند: پوسیدگی لکه زرد شبکیه ناشی از سن (دژنرسانس ماکولا)، گلوکوم (آب سیاه) ، کاتاراکت(آب مروارید) و تنبلی چشم (آمبلیوپی) به عنوان عامل خطرساز محسوب می شود. بسیاری از این بیماری ها منجر به کاهش غیرقابل برگشت بینایی می شوند. سیگار باعث کاهش سطح خونی مواد آنتی اکسیدان می شود. این مواد وظیفه محافظت از سلول های شبکیه چشم را بر عهده دارند.

سیگار باعث تخریب لایه محافظ مابین شبکیه و عروق خونی شده و منجر به کاهش خونرسانی، تحریک و ایجاد بافت اسکار (زخمی) می شود. سیگار باعث می شود که بدن در معرض رادیکال های آزاد قرار گیرد که باعث آسیب سلولی و نرسیدن مواد مغذی به شبکیه و عدسی چشم می شود.مونوکسیدکربن دود سیگار باعث کاهش اکسیژن رسانی و در نتیجه افت دید در شب می شود.

سیگار کشیدن تولید سیانید کرده که برای شبکیه سمی است و ممکن است منجر به مشکلی بنام آمبلوپی سمی (Toxic Amblyopia) شود. آمبلیوپی (تنبلی چشم) یعنی کاهش بینایی، بدون ارتباط با تغییرات ساختمانی قابل رویت در چشم. به گفته دیگر چشم از نظر ساختمان، ظاهری طبیعی دارد، اما فرد بینایی خوبی ندارد. در افراد سیگاری و افرادی که با سیگاری ها زندگی می کنند، پوسیدگی لکه زرد شبکیه ناشی از سن، 2 تا 3 برابر بیشتر ایجاد می شود.

بیماری انسداد مزمن ریه
مواد محرک دود تنباکو (قطران و گاز سیانید) مسئول بروز برونشیت مزمن و آمفیزم هستند.در ریه، موهای کوچکی بنام مژک وجود دارد که ریه‌‌ها را از آلودگی ها پاک می‌کند. این محرک‌ها، عمل مژک ها را متوقف می‌کند و سبب، ترشح بیشتر موکوس توسط غدد ریه می‌شوند. وقتی‌که مژک‌ها غیرفعال می‌شوند، فرآیند پاک سازی ریه‌ها از موکوس اضافی، قطران و سایر ناخالصی‌ها اجباراً باید توسط سرفه انجام شود. سیگاری‌ها، بیشتر از غیرسیگاری‌ها سرفه می‌کنند و خلط بیشتری تولید می‌کنند.

سایر علائم تنفسی شامل: نفس نفس زدن، سنگینی سینه، خس‌خس، دردسینه، سینوزیت‌ و سرماخوردگی‌های مکرر است.
تقریباً تمام بیماران مبتلا به آمفیزم، سیگاری هستند. آمفیزم در اثر تخریب ریه به وجود می آید که می‌تواند به دلیل صدمه مستقیم دود سیگار، اکسیدان‌های القا شده و یا تولید مواد واسطه‌ای التهابی جدید به‌دلیل تماس با دود باشد.

سرطان ریه
ابتلا به سرطان ریه در سیگاری‌ها، 20 برابر غیر سیگاری‌هاست. ایجاد سرطان ریه مستقیماً با تعداد سیگارهای کشیده شده در روز، مدت سیگار کشیدن و محتوای قطران و نیکوتین سیگارهای کشیده ارتباط دارد.
سیگاری‌های افراطی 15 تا 25 بار احتمال بیشتر برای مرگ ناشی از سرطان ریه نسبت به غیرسیگاری‌ها دارند و تنها 15 تا 20 سال از سیگار کشیدن می‌گذرد تا سرطان ریه ایجاد شود و تعداد کمی از بیماران با این بیماری بیش از 5 سال زنده می‌مانند.

سایر سرطان ها
سیگاری‌ها نسبت به غیرسیگاری‌ها احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان دهان، گلو و مری دارند.در مورد سرطان مثانه، تغلیظ سرطان زاها در ادرار به عنوان عامل ایجاد کننده سرطان به‌نظر می‌رسد. سرطان‌ معده و پانکراس و سرطان گردن رحم با شیوع بیشتری در سیگاری‌ها نسبت به غیرسیگاری‌ها رخ می‌دهد.

اثرات دود سیگار بر اطرافیان

اثرات مضر دود سیگار در اطرافیان فرد سیگاری به مراتب بیشتر از خود فرد است که به آن سیگار کشیدن تحمیلی می‌گویند.

به گزارش گروه دریافت خبر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) و به نقل از روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی کرمان، سیگاری تحمیلی یا سیگاری دست دوم کسی است که به صورت غیر داوطلبانه در معرض استنشاق دود سیگار قرار می‌گیرد.

باید توجه داشت این تعریف برای کلیه مواد دخانی از جمله پیپ، قلیان، انفیه و ... صادق است، چراکه خود فرد سیگاری، بخش قابل توجهی از دود سیگار را بیرون می‌دهد اما اطرافیان او، تمام دود سیگار را وارد ریه‌های خود می‌کنند و به این ترتیب، این افراد، ناخواسته دچار عوارض ناشی از سیگار می‌شوند که شامل موارد زیر است:

-سوزش شدید چشم و اشک ریزش و قرمزی چشم

-سوزش، خارش و آب ریزش از بینی

-سرفه و احساس تنگی نفس

-خس خس کردن سینه

-احساس تهوع و بی‌اشتهایی

-سردرد و احساس سیاهی رفتن چشم یا سرگیجه

بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته‌های قلبی و مغزی (30 درص از بیماری‌های قلبی و عروقی در میان غیر‌سیگاری‌هایی دیده می‌شود که با سیگاری‌ها زندگی می‌کنند.

سرطان ریه (یک سوم موارد سرطان ریه) در غیرسیگاری ها ناشی از سیگار کشیدن تحمیلی دیده می‌شود.

یادمان باشد فرد سیگاری تحمیلی، یک چهارم دودی را که فرد سیگاری تولید کرده است استنشاق می‌کند.