مقالات
جنگنده ی F۱۴
خلاصه :
هواپیمای F۱۴جنگنده اف-14 تامکت
مشخصات هواپیمای جنگنده: Tomcat / F-14 |
نوع هواپیما: هواپیما رهگیر، چند منظور و جنگنده |
کشورسازنده: ایالات متحده آمریکا |
شرکت سازنده: گرومن |
تاریخ نخستین پرواز: 21 دسامبر 1970 |
تاریخ رونمایی: 1974 |
وضعیت کنونی: فعال در ایران، بازنشسته در آمریکا |
بکار گیرنده ها: نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا / نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
آغاز ساخت: 1969 تا 1991 |
تعداد ساخته شده: 712 فروند |
قیمت هر فروند: 38 میلیون دلار آمریکا در سال 1998 |
گرومان اف-۱۴ تامکت هواپیمای جنگنده مافوق صوتی دو موتوره، دو سرنشین و مجهز به سیستم بال متحرک ساخت شرکت گرومان در آمریکا است که نخستین پرواز خود را در سال ۱۹۷۰ انجام داد و از سال ۱۹۷۴ برای خدمت در نیروی دریایی آمریکا پذیرفته شد. اف-۱۴ این هواپیما از ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۶ در نیروی دریایی ایالات متحده به عنوان جنگنده برتری هوایی، هواپیمای رهگیر دفاعی و هواپیمای شناسایی تاکتیکی اصلی این نیرو خدمت کرد. اف-۱۴ بعد از اینکه در دهه ۱۹۹۰ مجهز به سیستم هدف گیری مادون قرمز در شب (LANTIRN) و سیستم پرواز سطح پائین گردید حملات موشکی هوا به زمین دقیقی را هم انجام داد.
اف-۱۴ تامکت در سال ۱۹۷۲ به عنوان جایگزین هواپیمای اف-۴ فانتوم ۲ به خدمت نیروی دریایی ایالات متحده در آمد.و در سال ۱۹۷۶ به ایران صادر شد. این هواپیما محصول شرکت گرومن است که برای نیروی دریایی آمریکا ساخته شده. هواپیمای اف-۱۴ تامکت در ۲۲ سپتامبر ۲۰۰۶ در نیروی دریایی آمریکا بازنشسته شد.
پیدایش:
طرح تولید اف-۱۴ هنگامی مطرح شد که برنامه تولید اف-۱۱۱بی به علت پارهای مشکلات با شکست مواجه شد. وقتی فرمانده نیروی دریایی توماس کانلی طرح ساخت مدل متفاوتی از هواپیمای اف-۱۱۱ ای را برای پرواز به عهده گرفت؛ و دریافت که این هواپیما مشکل در پرواز در سرعت مافوق صوت دارد و توانایی به زمین نشستن آن ضعیف است، ر درکنگره تصریح کرد که با این وضع نگران وضعیت نیروی دریایی است. در مه سال ۱۹۶۸ کنگره هزین گذاری بر روی اف-۱۱۱ بی را قطع کرد تا اینکه نیروی دریایی چارهای به وضعیت موجود پیدا کند.
آنچه که مورد نیاز نیروی دریایی ایالات متحده بود، داشتن جنگندهای دوربرد و پرطاقت بود که بتواند از ناوگان جنگی ایالات متحده در مقابلموشکهای ضد کشتی شلیک شده از بمبافکنها و زیردریاییهای شوروی دفاع کند، در مقایسه با جنگنده اف-۴ فانتوم از رادار پرقدرتتر و موشکهای دوربردتری به منظور رهگیری هواپیماها و موشکهای دشمن برخوردار باشد و دارای خصوصیات برتری هوایی منحصر به فردی باشد. نیروی دریایی به شدت مخالف شرکت در طرح جنگنده تاکتیکی آزمایشی (تیافایکس) (که منجر به تولید دو جنگنده اف-۱۵ و اف-۱۶شد) بود؛ چون تصور میکرد نیاز نیروی هوایی برای داشتن جنگندهای با توان تهاجمی در ارتفاع پایین باعث میشود تا خصوصیات مد نظر نیروی دریایی تحت تأثیر قرار گیرد. اما وزیر دفاع وقت ایالات متحده رابرت مک نامارامعتقد بود داشتن هواپیمای سازمانی نظامی مشترک راه حل کمهزینهتری از طراحی جنگندههای جداگانه است. در آن زمان هواپیمای اف-۴ فانتوم ۲ هم که در نیروی دریایی و تفنگداران دریاییطراحی شده بود در نیروی هوایی ایالات متحده هم استفاده میشد. لذا طراحی این هواپیما به دست گرومن آغاز شد.
طرح موفق گرومن در اف-۱۴ این بود که دوباره از موتورهای تیاف۳۰ در هواپیمای اف-۱۱۱بی بر خلاف طرح نیروی دریایی برای استفاده از موتورهای اف۴۰۱پیدابلیو-۴۰۰ که شرکت پرت و ویتنی برای نیروی دریایی ساخته بود، استفاده کرد. اگرچه این هواپیما از اف-۱۱۱ بی سبکتر بود، ولی بزرگترین و سنگینترین هواپیمایی ناو جنگی بود که از روی ناو پرواز میکرد. ابعاد بزرگ هواپیما به خاطر رادار بزرگ ایان/ایدابلیوجی-۹، موشک ایم-۵۴ فینیکس، و یک باک داخلی بزرگ ۷۳۰۰ کیلویی از هواپیمای اف-۱۱۱بی بود.
بهسازی و تغییرات:
با گذشت زمان، مدلهای اولیه تمام موشکهای این هواپیما با موشکهای پیشرفتهتر جایگزین شدند که تجهیزات الکترونیکی مستحکمتر که امکان اعتماد بهتر به عملکرد هواپیما را ممکن میکرد، سامانه بهتر ایسیسیام، و فضای بیشتر برای موتور هواپیما را داشتند. در اولین جایگزینیها موشک هوا به هوا با رادار فعال فینیکس، موشک هوا به هوای آشیانهیاب راداری نیمهفعال اسپارو، و موشک هوا به هوای حرارت یاب سایدوایندر در مدلهای دهه ۱۹۸۰ اعمال شدند.
طرح سامانه اکتشافی تاکتیکی هوابرد یا (TARPS) در دهه ۱۹۷۰ برای اف-۱۴ تامکت انجام شد. سامانه اکتشافی (TARPS) در زیر بدنه اصلی استوانهای هواپیما نصب میشد و رابطهای مخصوص خود را هم با خود داشت. حدود ۶۵ اف-۱۴ مدل ای و تمام اف-۱۴های دی برای حمل این سامانه بهسازی شدند. این سامانه در وهله اول توسط آرآیاو در صندلی عقب که یک نمایشگر پیچیده TARPS برای مشاهده آمار دریافتی اطلاعاتی را به همراه داشت، کنترل میشد. سامانههای اکتشافی تاکتیکی هوابرد در سال ۱۹۸۰ معرفی شدند. در سال ۱۹۹۶ سامانههای TARPS با دوربینهای دیجیتالی (TARPS-DI) بهسازی شدند. دوربینهای دیجیتالی یکبار دیگر هم در اوایل سال ۱۹۹۸ بهسازی شدند که سامانه TARPS-CD را هم با خود داشتند.
درسال ۱۹۸۷ برخی از اف-۱۴های مدل ای با موتور جنرال الکتریک اف۱۱۰ بهسازی شدند. این تامکتها تامکتهای دوباره طراحی شدهٔ اف-۱۴ ای+ بودند که بعدها در سال ۱۹۹۱ به اف-۱۴ بی تغییر یافتند. هواپیماهای مدل دی هم در همین دوره گسترش یافتند که موتورهای جنرال الکتریک اف۱۱۰ را با تجهیزات دیجیتالی هوانوردی جدیدتر مانند کابین خلبان شیشهای با خود داشتند.
طراحی:
بدلیل هزینه بالای طراحی این سوپر جنگنده در آن زمان، شرکت گرومن مجبور شد پروژه طراحی تامکت را بهطور مشترک با نیروی دریای آمریکا ادامه دهد.
تجهیزات هوانوردی و پرواز:
کابین خلبان اف-۱۴ تامکت دو جایگاه سرنشین در طول هم دارد. خلبان و افسر مسئول رادار رهگیری (آرآیاو) روی صندلی پرتاب به بیرون مارتین-بیکر جیآریو-۷ای که با راکت حرکت میکند و از سطح زمین و با سرعت صفر ۴۵۰ گره به بالا پرتاب میشود، مینشینند. آنها در کاناپی هواپیما مجهز به ۴ آینه، دید ۳۶۰ درجه به بیرون دارند که یکی از این کاناپیها برای افسر مسئول رادار رهگیری و دیگری برای خلبان است. کاناپی اف-۱۴ کاناپی سنتی است که دارای سه قسمت است. اما ساختار کلی آن بزرگ است و دید خوبی را از آن میتوان داشت. خدمه هواپیما از کنترلگرها و دستگاه قدیمی و کلاسیک این هواپیما که ساختار چند گونه آنالوگ و دیجیتالی دارند، استفاده میکنند. کنترل هواپیما فقط به عهده خلبان است. تاکنون هیچ گونه سامانه کنترل دو نفری برای اف-۱۴ ساخته نشده است. کنترلگرهای اصلی اف-۱۴ یک نمایشگر سربالا است که توسط شرکت کایزر ساخته شده است و دو نمایشگر ویاسآی و اچاسآی هستند که اطلاعات مربوط به سرعت، جستجو، و سایر اطلاعات را میدهند. اف-۱۴ای و اف-۱۴بی مثل هواپیماهای اف-۱۶ و اف-۱۸ نمایشگر چندکاره ندارند.
اف-۱۴ تامکت دماغه بزرگی دارد و این به خاطر آن است که هواپیما نه تنها دو سرنشین دارد، بلکه تعداد زیادی از سامانههای هوانوردی را هم دارد. ایسیام (ECM) و قسمت جستجوگر خیلی فراگیر و بزرگ هستند. قسمت اصلی رادار هاگز ایدابلوجی-۹ ایکس-باند است که در مدلهای ابتدایی سامانه دیجیتالی ۵۴۰۰ بایتی سبکی با حافظه دسترسی تصادفی ۳۲ کیلوبایتی را به همراه داشت. دیش آنتن، دیش عریض ۹۱ سانتیمتری مسطح است که ۱۰ کیلووات برق مصرف میکند و آنتنهای پیچیده آیافاف (IFF) دارد. چندین دستگاه جستجوگر و ردگیری دیگر نظیر ردگیری به هنگام جستجو، حرکت دادن به هنگام جستجو، تعقیب تک هدف پالس دوپلر (PDSTT)، و دستگاه تعقیب (JAT) نیز وجود دارند. این هواپیما قادر است ۲۴ هدف هوایی را به طور همزمان رهگیری نموده و در آن واحد به سمت ۶ هدف در حالت ردگیری به هنگام جستجو تا حدود ۱۰۰ کیلومتر موشک شلیک کند. در حالت فقط-پالس (STT) برد حدود ۱۵۰ کیلومتر است. حداکثر برد جستجوگری فراتر از ۱۹۰ کیلومتر است، که حتی روی جنگندهای دیگر در ۱۲۰ الی ۱۴۰ کیلومتری هم میتوان قفل راداری انجام داد. موشکهای کروز هم میتوانند هدف این هواپیما با رادار ایدابلیوجی-۹ قرار بگیرند. چون این رادار در حالت دوپلر-پالس روی اهداف کوچک در ارتفاعات پائین هم قفل میکند و آنها را تعقیب میکند. دیش آنتن رادار در دماغه هواپیما قرار گرفته است و بیشتر سامانههای هوانوردی رادار درست در قسمت پشت دماغه نزدیک جایگاه خلبان جاسازی شدهاند. سامانههای هوانوردی دیگر نیز (نظیر آیافاف، رادیوهای برقراری ارتباط، ابزارهای جهت یاب و غیره) در نزدیکی جایگاه افسر رادار رهگیری قرار گرفتهاند و بیشتر باسامانههای نمایشگر رادار ایاندابلیوجی-۹ ترکیب شدهاند.
هواپیماهای تامکت همچنین سامانه سیگنالهای الکترونیکی مقابله، سامانههای اخطارگر رادار(RWR)، پخش کنندههای خاشه/شعله در قسمت دم هواپیما، هماهنگ کننده آمار بین جنگندهها، و سامانه دقیق ناوبری اینرسی نیز دارند. هماهنگیهای اولیه در کامپیوتر ناوبری برنامه ریزی میشود و یک گردش نما در سیستم تمام حرکات هواپیما را زیر نظر دارد. این حرکات هواپیما به کامپیوتر ناوبری فرستاده میشود، و فاصله و جهت جت از اولین جای حرکتش محاسبه میگردد.
این قابلیت در کنار موشک بسیار قوی و دقیق ایم-۵۴ فینیکس، اف-۱۴ ای را به نوعی منحصر به فرد نمودهاست به طوری که در آمریکا به نامTop Gun یا سلاح برتر شناخته میشود.