پژوهش تاریخ

خلاصه :

نقش ایرانیان در حکومت عباسی

اسلام روي آوردند ايرانيان براي رهاي از تبعيض طبقاتي و اجتماعي در دوران شاهان ساساني به دين و دين خدا را با اشتياق پذيرفتند تا از مساوات و برابري و عدالت اسلام برخوردار باشند و در زير پرچم اسلام بتوانند بدون تبعيض ادامه ي حيات بدهندمخصوصا زمانيکه پايتخت خلافت اسلامي به کوفه نزديک سرزمينشان منتقل شد.در آن زمان نمونه هاي حکومت عادل اسلامي ديده مي شد اما خلافت به پادشاهي و ستمگري تبديل گرديد و ايرانيان فهميدند که اين نوع حکومت خروج از تعاليم اسلامي است که به تبعيض و ظلم روي آورده اند.

اين مقدمات ،زمينه ي بسيار مناسبي براي رهبران نهضت عباسي در خراسان فراهم ساخت و آنان با مهارت بسيار دعوت خويش را به علويان پيوند دادند و با استفاده از شعار اميد بخش ولي چند پهلوي بيعت با"الرضا من آل محمد"فعاليت تبليغي خويش را آغاز کردند.اين سخن چند پهلو،نقش مهمي در ايجادوحدت ميان پيروان واقعي علويان و طرفداران نهضت جديد عباسي ايفا کرد،زيرا هرگونه بحث و گفتگوي اختلاف برانگيز را در باره ي تعين خليفه تا رسيدن به پيروزي نهايي بر مي داشت. بعلاوه موجب مشود که نام پيشوا،پيش از وقت فاش نشود و از نظر تعرض عمال خلفا و نيز ديگر مدعيان امامت در امان بماند و از ايجاد اختلاف در جبهه ي واحد مبارزه با امويان جلو گيري کند .
همزمان با اين اوضاع ابو مسلم براي نشر دعوت عباسي به مرو آمد. هنگامي که ابو مسلم به فرمان ابراهيم امام براي دعوت به خراسان آمد،کار دعوت به دست سليمان بن کثير بود سليمان و يارانش تن به اطاعت از او ندادند ناگزير ابو مسلم نزد ابراهيم بازگشت اما ابراهيم او را کمک کرد.احمد رضا خضري مي گويد((با يک دسته ي هفتاد نفري از يارانش به بهانه حج از مرو بيرن رفت و خود از راه نسا به قومس رفت و مبلغان ديگر را به شهرهايي چون نيشاپورگسيل داشت، سرانجام وي در سال 129ق درفش سپاه عباسيان را در دهکده ي سفيدنج مرو برافراشت و دعوت که سالها در خفا صورت مي گرفت رسما آشکار ساخت وابو العباس السفاح فرصت را غنيمت شمرد و خلافت را تاسيس کرد.

سفاح در دوره ي خلافت خويش موفق گرديد بر تمام قلمرو امويان بجز اندلس مسلط شود وي براي آنکه تسلط بيشتري بر قلمرو عباسي داشته باشد ولايت ممالک را تا حد امکان به خويشاوندان خود مي داد با وجود اين خراسان و بيشتر مناطق ايران در دست ابو مسلم باقي ماند. عباسيان پايتخت خود را به عراق که مرکز شيعيان آنان بود آوردند.نخست در کوفه سپس در هاشميه ماندند و منصور شهر بغداد را در کنار دجله ساخته آنجا آمد و مواليان ايراني بخصوص خراساني ها را مقرب نمود و بسياري از ايرانيان بويژه آنان که همراه ابومسلم براي خلافت عباسيان کوشيده بودند جزء مستخدمين درجه ي اول در آمدند و مشهورترين آنان خالدبن برمک جد وزيران برمکي است خالد جزئ سرداران سپاه ابومسلم براي خلافت عباسيان در کارزارها شرکت کرده و خدمات مهمي انجام داد. برمک پدر خالد از زرتشتيان بلخ و از متصديان آتشکده ي بلخ و از بزرگان ايران بشمار مي آمد.
خالد که مرد دانشمند خردمندي بود بزودي اسلام آورد و در سپاه ابومسلم در آمد و براستي مانند ابومسلم در خدمت به عباسيان کوشيد،سفاح خالد را پيش کشيد و مقام وزارت را به اوداد و منصور ان مقام را براي وي تاييد کرد. پس از قتل ابومسلم همين که کردها در فارس قيام کردند منصور خالد را بجنگ آنان فرستاد پس از خالد يحيي و پس از يحيي پسرش جعفر به وزارت رسيدند و در زمان او به جهاتي برمکيان بر افتادند عباسيان موالي رابه خدمت هاي مهمي گماشتند و آنان را بر عرب ها مقدم مي داشتند و تا سقوط دولت عرب اين وضع دوام داشت

البته مهرباني عباسيان نسبت به ايرانيان ، خاصه خراسانيان بي دليل نبود، چونکه آنان (خراسانيان) در راه عباسيان فداکاري زيادي کردند و در کمک به آن ها از همه چيز خود گذشتند.لذا عرب ها از اين وضع بسيار نگران بودند چونکه ميديدند که خراسانيان به آساني نزد خليفه رفت و آمد مي کردند و عربها به زحمت مي توانستند اجازه ي ورود به نزد خليفه را بيابند.و در نتيجه همه ي کارهاي دولتي به دست ايرانيان افتاد. و وزيران، سرداران، دبيران و واليان همه ي موالي و ايراني بودند و مانند مقام خلافت مقام آنها ارثي شده بود.و بسياري از خاندانهاي ايراني مانند خاندان برمکيان ، خاندان سهل،خاندانطاهر و...سالها در وزارت و امارت باقي ماندند.
کارهاي مهم مملکت در زمان عباسيان در دست ايرانيان بود و چون وزيران ،ايراني بودند منصب هاي مهم را به ايرانيان مي سپردند و کمکم ايرانيان با خاطري آسوده به امر کشاورزي و بازرگاني پرداختند زورگويها و ستمگريهاي روزگار امويان را به فراموشي سپردند.
همين که ايرانيان کارهاي مهم مملکتي را در روزگار عباسيان به دست گرفتند فهميدند که بايد از ذميان کمک بگيرند. زيرا نويسنده و حسابدار در ميان ذميان بسيار بود و علوم آن روز احاطه داشتند و علاوه بر آن ذميان در گرفتن ماليات و جمع آوري آن تخصص داشتند لذا از انها استفاده کردند و براي آنها مقرري هم انتخاب کردند .