آموزش
..........
جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد
..........
خلاصه :
جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی و نامور حکیم نظامی.«نظامی گنجوی» با نام کامل «جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید»، از شاعران و داستان‌سرایان معروف ادبیات فارسی است. از زندگی این شاعر اطلاعات زیادی در دست نیست. نژاد و ملیت نظامی و خانواده‌ی او یکی از معماهای زندگی این شاعر بزرگ است. برخی از منتقدان معتقدند که پدر نظامی در واقع از اهالی عراق بوده و گروهی دیگر او را از اهالی فراهان یا تفرش می‌دانند. در رابطه با زندگی خود شاعر هم وضعیت همین است. تمام اطلاعات موجود، از دل ابیات یا گفته‌ها و شنیده‌هایی در طول تاریخ از او به جا مانده است. با این حال «وحید دستگردی» که روی زندگی نظامی تحقیقات زیادی انجام داده معتقد است که زادبوم نظامی همان شهر گنجه است، اما به دلیل این که در تمام آثارش عراق را ستایش کرده و همواره به دیدار عراق می‌رود، عراقی‌الاصل بودن او مسلم است.
تاثیر آثار نظامی در شعر و ادب فارسی تا حدی است که او را با نام پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات فارسی هم می‌شناسند. مهارت او فقط شناخت کامل زبان فارسی و داستان‌سرایی نبود. او در نجوم، فقه، علوم اسلامی و زبان عربی هم دانش بالایی داشته است. در زبان فارسی پیش از نظامی هم وجود داشته، اما این نظامی بود که توانست جایگاه ویژه‌ای در ادبیات غنایی ایران ایجاد کند. نظامی سی سال از عمر خود را برای سرودن مجموعه اشعارش به نام «خمسه» یا «پنج گنج» صرف کرده است. این مجموعه شامل پنج مثنوی بزرگ است. «مخزن الاسرار»، «خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر» و «اسکندر نامه» پنج اثر بزرگ این مجموعه هستند. علاوه‌بر پنج گنج بزرگ نظامی، از این شاعر دیوانی از اشعار هم باقی مانده است. بیشتر این سروده‌ها شامل قصاید، غزلیات، قطعات و رباعیات هستند که جایگاه ویژه‌ای در شعر و ادب فارسی دارند. نظامی به‌خاطر سرودن منظومه‌های عاشقانه معروف است. اما حکمت و پندهای ظریف و اندیشمندانه‌ای در اشعارش پنهان است. او مخاطبانش را دعوت به تفکر و تعمق در اشعارش می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد رمز و رازهای پنهان در کلمات را درک کنند. حتی پیام‌های فلسفی هم در آثار نظامی وجود دارد که در بطن داستان‌ها بیان می‌شود. تنها تفاوت پیام‌های این شاعر بزرگ در این است که به جای اصطلاحات تخصصی و سنگین اهل فلسفه، از زبانی ساده و روان برای بیان این مفاهیم استفاده می‌کند. او بیش از همه چیز روی دم را غنیمت شمردن و زودگذر بودن دنیا و زندگی تاکید می‌کند. از دید این شاعر بزرگ، دنیا و متعلقات آن را باید در همین چند صباح عمر دریافت و از آن بهره برد.
نظامی چندان علاقه‌ای به دیدار بزرگان و هم‌نشینی با شاهان نداشته است. حتی به‌ندرت به سفر می‌رفته و معروف است که تمام عمرش را در گنجه در زهد و تنهایی گذرانده است. تنها سفر گنجه‌ای به دعوت سلطان «قزل ارسلان» بوده که تنها سی فرسنگ از گنجه دور شده است. در این دیدار مختصر، سلطان با احترام و عزت زیادی با نظامی برخورد کرده است. با این که نظامی شاعر مدح‌سرایی نبوده و اشعار و منظومه‌هایش از دل برمی‌آمده و به دل می‌نشسته، اما برخی از آثار خود را به پادشاهان دورانش پیشکش کرده است. او کتاب «مخزن الاسرار» را به «فخرالدین بهرام‌شاه» پادشاه ارزَنگان، «خسرو و شیرین» را به «طغرل بن ارسلان» و «قزل ارسلان»، و «لیلی و مجنون» را هم به «شروان‌شاه» تقدیم کرده است. با وجود متانت و وقار این شاعر در زندگی و آثارش، حتی تقدیم کردن این آثار به پادشاهان و بزرگان هم نتوانسته چهره‌ی محبوب و نجیب او را در طول تاریخ خدشه‌دار کند.
«وحید دستگردی»، «بهروز ثروتیان»، «برات زنجانی»، «تقی پورنامداریان» و «مصطفی موسوی» از بزرگ‌ترین محققانی هستند که تاکنون آثار نظامی را گردآوری و تصحیح کرده‌اند. آن‌ها تحقیقات زیادی روی زندگی شخصی و سبک شعری این شاعر هم انجام داده‌اند. با تلاش این افراد و پیگیری‌های مداوم، خمسه‌ی نطامی در فهرست میراث مستند برنامه‌ی حافظه‌ی جهانی یونسکو ثبت شده است. نظامی به قطع یقین یکی از ستون‌های زبان فارسی و استاد مسلم این زبان است. پس از نظامی کمتر شاعر یا نویسنده‌ای توانست چنان ترکیبات بدیع و نابی خلق کند. استعاره‌های نظامی و توصیفات او در زبان فارسی کم‌نظیر است. نظامی به نازک‌اندیشی و خیالات لطیف معروف است. نظامی دانش گسترده و عمیقی در زبان‌های فارسی و عربی داشته است. پس در اشعار او اصطلاحات و کلمات عربی دیده می‌شود که گاهی کلام را پیچیده می‌کند. اما جانِ کلام شاعر و هم‌نشینی دقیق و زیبای کلمات آن‌قدر هنرمندانه و استادانه است که ایرادی بر ظاهر و معنای شعر وارد نیست. تاجایی که حتی همین روش شعر سرودن هم مورد توجه شاعران دیگر قرار گرفت و آثاری به تقلید از سبک نظامی سروده شد. حکیم نظامی نظامی شاعری است که با سرودن زیباترین و عمیق‌ترین اشعار توانسته پل ارتباط بین دوران ادبی پیش و پس از اسلام در ایران باشد.
حکیم نظامی گنجه‌ای در حدود 70 سالگی و در سال 608 قمری در شهر گنجه واقع در کشور آذربایجان کنونی درگذشته است و آرامگاهش هم در همین شهر بنا شده است.
علی علی محمدی سرشکی
۳ سال پیش
علی علی محمدی سرشکی
۳ سال پیش
علی علی محمدی سرشکی
۳ سال پیش
علی علی محمدی سرشکی
۳ سال پیش
علی علی محمدی سرشکی
۳ سال پیش
علی علی محمدی سرشکی
۳ سال پیش
M.H.N
۳ سال پیش
آقای میری
۳ سال پیش
مهدیار امیدوارطهرانی
۳ سال پیش
سید حامد کشمیری
۳ سال پیش
سعی کن خلاصه تر کنیش