ماجرای حمله روس ها به حرم مطهر امام رضا(ع)

خلاصه :

نوروز 1291 یکی از سخت ترین عیدهای ایرانیان در طول تاریخ بوده است. ایرانیان سال ها بود که از تعدیات همسایه شمالی رنج می بردند و دربار و دولت و مجلس همگی خاموش و تعطیل شده بودند.  
 روس تزاری در ابتدای آبان ماه سال 1290 به دولت ایران اولتیماتوم داد. مورگان شوستر آمریکایی که چند ماهی بود مسئولیت امور مالی ایران را به دست گرفته بود، دستور توقیف اموال شعاع السلطنه به جرم عدم پرداخت مالیات را صادر کرد. هنگامی که ژاندارم ها به فرمان شوستر به محل باغ شعاع السلطنه رفتند با مقاومت قزاق های روس مواجه شدند و روس ها نیز به بهانه اینکه املاک شعاع السلطنه در گرو بانک روس است از واگذاری آن خودداری کردند و در همین جا خشم روس ها از حضور شوستر در ایران آغاز شد.  
 یک ماه بعد پس از ماجرای باغ شعاع السلطنه، دولت روسیه توسط وزیر مختار خود در تهران، اخطار داد که چنانچه ظرف مدت 48 ساعت دولت ایران نسبت به پیشنهادهای روسیه ترتیب اثر ندهد، تمام روابط خود را با دولت ایران قطع خواهد کرد و هر نوع اقدامی که برای حفظ منافع خود لازم بداند، انجام می دهد.  
 سرانجام در 25 آبان ماه روابط سیاسی دو کشور قطع شد و 4 هزار نیروی نظامی روس از طریق قفقاز وارد خاک ایران شدند. سپس ایران در مقابل شرایط پیشنهاد شده روس ها کوتاه آمد، اما این پایان ماجرا نبود و بار دیگر روس ها اولتیماتوم جدیدی تعیین کرده و تهدید کردند که اگر شرایط مطرح شده پذیرفته نشود، قشون روس به مناطق مرکزی ایران حمله خواهند کرد. مجلس با این شرایط تحقیر آمیز مخالفت کرد. در این شرایط قشون روس با اقدامات تنش زا به جنگ حامیان مجلس و دولت رفت.  
این شرایط باعث شد تا ایران شرایط روسیه را بپذیرد و مجلس دوم منحل و اولتیماتوم مورد پذیرش قرار گرفت. مورگان شوستر هم ایران را به مقصد آمریکا ترک کرد. اما این موضوع نیز سبب نشد که جنایات روس ها پایان یابد. آنان به درگیری های خود ادامه دادند و در ماه محرم، تبریز را به خاک و خون کشیده و در عاشورا، ثقه الاسلام تبریزی را به دار آویختند.  
 ایران در چنین شرایطی به نوروز 1291 رسید اما هر روز خبرهای سیاه و تلخ تری به گوش می رسید. قشون روس که در دی ماه سال قبل و پس از حمایت قاطع مردم مشهد از پایداری مجلس در مقابل اولتیماتوم دو گانه، به مشهد وارد شده بودند مترصد گرفتن زهر چشمی از مردم این دیار شدند. تا عصر دهم فروردین ماه، وضعیت مشهد به صورت همیشگی است که ناگهان دو ساعت مانده به غروب، غرش توپها از منطقه جنوبی شهر، مردم را به هراس می اندازد.  
 مردم از زن و کودک و پیر و جوان، برای حفظ جان به حرم امام هشتم شیعیان پناه می برند، اما قشون روس شعور درک اینگونه حریم ها را نداشت. روکو، رئیس سالدات های روسی با بررسی دقیق نقشه گنبد مطهر و عمارت های آستان قدس، دستور شلیک به آن مکان مقدس را صادر می کند. تمام توپ های شرپنل و گرناد یکباره به طرف گنبد مطهر شلیک می شود، ولی هیچ یک کارگر نیفتاده و بر گنبد نمی نشیند.  
شلیک های بعدی هم بی اثر می ماند، در این هنگام روو دستور می دهد گلوله ها را به روغن اندود کنند تا قابل نشستن بر گنبد باشند. هجوم دوم توپخانه روس ها آغاز می شود و بازهم گنبد حرم مطهر فرو نمی ریزد. بیش از 45 گلوله توپ دیگر نیز به سایر نقاط حرم و مسجد گوهر شاد اصابت کرد اما به گنبد حرم آسیبی نرسید.  
 بنابراسناد تاریخی تعداد مقتولین این جنایت بیش از شصت و نه تا چهار صد و سی و شش نفر فهرست شده است. قزاق های روس پس از کشتار مردم و تخریب بی رحمانه، با اسب وارد صحن مطهر شده و بسیاری از آثار هنری و اموال خزانه حرم را به سرقت بردند. خبر این جنایت خیلی زود به شهرهای مختلف ایران رسید و خون مردم را به جوش آورد. اما از بی کفایتی دولت و دربار، ایرانیان نوروز را مستاصل از جور بیگانگان و با روحی تحقیر شده گذراندند.