سلسله پادشاهی غزنویان

از آنجا که غزنویان نخستین پایه‌های شهریاری را در شهر غزنین آغاز نمودند به غزنویان نامدار شدند. بنیانگذار این دودمان سلطان محمود غزنوی بود. پدران او از خانات ترک بودند که در خراسان می‌زیستندنام‌آورترین شهریاران این دودمان سلطان محمود و پسرش سلطان مسعود بودند. پس از سلطان مسعود این دودمان رو به ناتوانی گذارد و چندی بستر حوزه فرمانروای‌اش به بخش‌هایی از هندوستان و افغانستان کنونی محدود شد. حکومت غزنویان هند از نظر هنردوستی و توجه به شاعران فارسی‌سرا از اهمیت بالایی برخوردار است.

یکی از مسائل مهمی که در دوران غزنویان از سبکتکین شروع شد و در زمان محمود به اوج رسید و در زمان جانشینان وی نیز به شدت دنبال شد لشکر کشی‌های مداوم به هندوستان. بخاطر وجود طلا و جواهرات که در معبد های خدایان مختلف ان موقع بود و از جمله بهترین الماس که برای هند بوده باعث این حملات شد

البته که این باعث شکست در زمان مسعود شد

همان ترکان تاتاری اند. بسیار بی رحم بودند. البته حکومت قاجار هم از همین ها بودند.
مداوم پسر سلطان محمود غزنوی یعنی سلطان مسعود غزنوی به هند حمله می کرد بخاطر معابد هندی ها که بسیار پول در آن بود.
یک بار که داشت بر می گشت دید ترکان دیگری به نام سلجوقیان قیام کردند.

از آنجا که غزنویان نخستین پایه‌های شهریاری را در شهر غزنین آغاز نمودند به غزنویان نامدار شدند. بنیانگذار این دودمان سلطان محمود غزنوی بود. پدران او از خانات ترک بودند که در خراسان می‌زیستند نام‌آورترین شهریاران این دودمان سلطان محمود و پسرش سلطان مسعود بودند. پس از سلطان مسعود این دودمان رو به ناتوانی گذارد و چندی بستر حوزه فرمانروای‌اش به بخش‌هایی از هندوستان و افغانستان کنونی محدود شد. حکومت غزنویان هند از نظر هنردوستی و توجه به شاعران فارسی‌سرا از اهمیت بالایی برخوردار است

نظام اداری و نظام لشکری غزنویان
محمود درخشانترین سیمای سلسله غزنویان که از او به عنوان «سلطان غازی» و امیر «کثیر الغزوات» یاد کرده‏اند، بر این باور بود که همه ساله می‏بایست جهاد و غزو علیه «کفار» «که فرض کردن گروهی از مردمان دیگر نواحی و اطلاق کفار بدانها در آن زمان کار چندان دشواری نبود» تکرار شود.
این عملیات تهاجمی و نظامی با نظارت دقیقی که محمود در همسو نگه داشتن دستگاه دیوانی با دستگاه لشکری اعمال می‏کرد، توسط بهره جویی از حداکثر دقت و سرعت عمل ماشین جنگی مهیب و مخرب غزنویان، حاصل می‏شد که آن را به صورت کاملترین و پر قدرت‏ترین حکومت اسلامی که تا آن زمان در ایران به وجود آمده بود، در می‏آورد.

یکی از بزرگترین فتوحات سلطان محمود در هند فتح سومنات∗ بود که بزرگترین و مهم‌ترین بت هندوستان بود و طولش به پنج متر بالغ می‌شد. هندوان دسته دسته به زیارت این بت می‌رفتند و صدها برهمن نیز به دعای وی مشغول بودند. این بت آنچنان برای هندوان با ارزش بود که حتی معتقد بودند دریا نیز وی را می‌پرستد و جزر و مد را نشانهٔ همین پرستش می‌دانستند. جواهرات فراوانی نذر این بت می‌شد و حتی صدها روستا وقف این بت بود.
تا قبل از اینکه غزنویان به سومنات حمله کنند، برهمنان هندو برای توجیه بی‌قدرتی بت‌هایی که به دست سپاه غزنویان نابود می‌شد می‌گفتند که این بتان مورد قهر سومنات هستند. هنگامی که سپاه ۳۰ هزار نفری ترکان غزنویان به قصد سومنات حرکت کردند هندوان به پای سومنات افتادند که جلوی سپاه محمود را بگیرد اما سومنات برای جلوگیری از نابودی خود نیز توانایی کاری را نداشت ٬و بدستور محمود نابود شد و ثروت معبد نیز به غنیمت گرفته شد.

سلسله غزنویان با تلاش غلامی به نام آلبتکین در غزنین تأسیس شد. اوج قدرت غزنویان سلطنت سلطان محمود غزنوی بود غزنویان حدود ۲۳۱ سال بر سرزمین پهناور ایران حکومت کردند سلطان محمود بارها به هندوستان لشکر کشید و غنایم زیادی را به ایران آورد. اما به وضعیت نابسامان ایران کمکی نکرد زیرا اغلب آنان صرف جنگهای بیهوده یا عیاشی‌های خود و خانواد اش می‌شد. نام دیگر سلاطین غزنوی به این شرح است:سلطان محمود غزنوی(۳۴سال) جلال الدوله ابواحمد محمدبن محمود(۱سال) شهاب الدوله ابوسعید مسعود بن محمود(۱۱سال) شهاب الدوله ابوالفتح مودود بن مسعود غزنوی(۹سال) بعد از شهاب الدوله ۱۰ نفر دیگر نیز روی کار آمدند.

سلطان محمود غزنوی یک شب هر چه کرد خوابش نبرد. به غلامان گفت:حتما به کسی ظلم شده او را بیابید. پس از جستجو غلامان برگشتند و گفتند: سلطان،مظلومی پیدا نکردیم. اما سلطان دوباره خوابش نبرد. خودش بلند شد و با لباس ناشناس بیرون رفت. در پشت قصر ناله ای شنید که خدایا ! محمود اینک با ندیمان خود نشسته و نزدیکی قصرش اینچنین ستم می شود. سلطان گفت: چه می گویی؟ من محمودم و
دنبال تو آمده ام . بگو قصه چیست؟ آن مرد گفت: یکی از سرداران تو که نامش را نمی دانم شب ها به خانه من می آید و به زور زن مرا مورد آزار و اذیت خود قرار می دهد.
سلطان گفت : اکنون کجاست؟
جواب داد: شاید رفته باشد.
شاه گفت: هر وقت آمد مرا خبر کن و او را به پاسبان قصر معرفی کرد و گفت:
هر زمان این مرد مرا خواست به من برسانیدش حتی اگر در نماز باشم. شب بعد باز همان سردار به خانه آن مرد بینوا رفت. مرد مظلوم به دنبال سلطان رفت. سلطان محمود با شمشیر به راه افتاد. در نزدیکی خانه صدای مرد را شنید دستور داد چراغ را خاموش نگه دارید. آنگاه آن ظالم را با شمشیر کشت.
پس از آن دستور داد تا چراغ را روشن کنند و در صورت کشته نگریست. پس دردم سر به سجده گذاشت.
آنگاه صاحبخانه را گفت: قدری نان بیاور که بسیار گرسنه ام . عرض کرد:
سلطانی چون تو چگونه به نان درویشی چون من سیر می شود؟ سلطان گفت: هر چه هست بیاور. مرد تکه ای نان آورد و علت خاموش و روشن کردن چراغ و سجده و نان خواستن سلطان را پرسید. سلطان محمود گفت: آن شب که از قصه تو آگاه شدم با خود فکر کردم در زمان سلطنت من کسی جرات این کار را ندارد مگر یکی از فرزندانم . گفتم چراغ را خاموش کن تا محبت پدری مانع اجرای عدالت نشود. چراغ که روشن شد نگاه کردم دیدم بیگانه است سجده شکر گذاشتم. اما غذا خواستنم از این رو بود که از آن شب که از چنین ظلمی در ملک خود اطلاع یافتم با پروردگار خود عهد بستم لب به آب و غذا نزنم تا حق تو را از آن ستمگر بگیرم. اکنون از آن ساعت تا حال چیزی نخورده ام.

یکی از نکات جالب این دوره القاب پادشاهان غزنوی است!
القابی همچون: معزالدوله، یمین الدوله، تاج الدوله، سلطان‌الدوله،کمال‌الدوله، علاءالدوله، جمال‌الدوله و.....
یکی از معانی دوله دولت است!

به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، معاونت پژوهشي اين فرهنگستان طي فراخواني از انديشمندان و پژوهشگران دعوت به عمل آورده تا با ارسال مقاله و شرکت در سلسله نشست هايي تخصصي به بازخواني تاريخ هنر ايران بپردازند. نخستين سلسله نشست از اين مجموعه به بازخواني «فرهنگ و هنر ايران در دوره غزنويان» اختصاص يافته است.