تِمساح یا مَگرمَج یا تَساچه یا دوزَن جانوری است خزنده دارای چهار دست و پا، در آب به راحتی شنا می‌کند، اما همیشه در آب نمی‌ماند و تخم‌هایش را در خشکی می‌گذارد. این حیوان دارای فک و دندان‌های بسیار نیرومند است و به گروه چهاراندامان از تیره تمساحیان تعلق دارد. این خزندهٔ آبی و خشکی بزرگ در سراسر مناطق جهان مانند: آفریقا، آسیا، آمریکا و استرالیا زندگی می‌کند. تمساح مانند سایر موجودات ساکن در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و سرزمین‌های مرطوب در آب‌های شیرین و گاهی در آب‌های کمی شور زندگی می‌کند.

نامویرایش

تمساح واژه‌ای است که برای نامیدن انواع مختلف کروکودیل از جمله کایمن و الیگاتور استفاده می‌شود. در گذشته واژه نهنگ به جای تمساح استفاده می‌شد^{[نیازمند منبع]} اما در قرن بیستم نهنگ به واژه‌ای برای نامیدن والها تبدیل شد و تمساح جای آن را گرفت. امروزه بسیاری از اوقات نام تمساح و سوسمار به جای یکدیگر استفاده می‌شوند در حالی که سوسمار نام گروه دیگری از خزندگان، دربرگیرنده مارمولک، بزمجه و… است که در زبان انگلیسی بدان lizard گفته می‌شود.

تغذیه

تمساح بیشتر از مهره‌داران دیگر مانند انواع ماهیها، خزندگان و پستانداران و گاهی از بی‌مهرگانی مانند صدفها و سخت‌پوستان تغذیه می‌کنند. تمساح جانوری باستانی است و دانشمندان بر این باورند که از زمان دایناسورها به این سو فرگشت ناچیزی داشته‌است.

با آنکه جانوری باستانی است، از گونه‌های پیشرفته خزندگان نیز هست. برخلاف خزندگان دیگر، قلب چهار بخشی، دیافراگم و قشر مغزی هوشمند دارد. توان شنیداری پیرامونی، نشان از زندگی آبی خاکی و سبک زندگی دوره‌ای دارد. تمساح دوزیست است؛ اندام پولک پوش ناهمواری دارد و می‌تواند با سرعت و سادگی در آب شنا کند و همچنین می‌تواند هنگام شنا پاهای خود را در کنار تنه جمع کند و با کاستن از فشار آب با شتاب بیشتری شنا کند. این خزنده پاهایی با انگشتان چسبیده بهم دارد، گرچه این پاها برای پا زدن در آب به کار نمی‌رود، اما این ویژگی توان برگشت شتابان و حرکتهای ناگهانی در آب را به او می‌دهد. در مسافت‌های کوتاه، حتی بیرون از آب بسیار چابک می‌باشد. تمساح آرواره‌های بی‌اندازه نیرومند و دندان‌های تیز برای گرفتن و پاره کردن گوشت دارد.

اگر دهان تمساح بسته نگه داشته شود نمی‌تواند آن را باز کند. به همین دلیل برای بررسی یا جابجایی، معمولاً آرواره‌های او را با نوارهای فلزی یا با بندهای لاستیکی بزرگ که از لاستیک خودرو تهیه می‌شوند، می‌بندند. گردن جانور حرکات جانبی محدودی دارد.

هنوز روش پذیرفته‌ای برای سنجش عمر تمساح وجود ندارد، گروهی، از حلقه‌های رشد در استخوان‌ها و دندانهای آن‌ها استفاده می‌کنند که این روش بر پایه برآورد و گمانه زنی است. کهنسال‌ترین تمساح C. proposus در حدود هفتاد سال زندگی کرده‌است. برخی شواهد نیز نشان می‌دهد که بعضی از انواع این حیوان بیش از صد سال عمر می‌کنند. یکی از کهنسال‌ترین تمساح‌های شناخته شده در یک باغ وحش در روسیه گویا در ۱۱۵ سالگی مرده‌است. گزارشهای جدید این موارد را تأیید نمی‌کند.

در اندازه گونه‌های مختلف تمساح تفاوت‌های زیادی وجود دارد. از انواع استثنائی کوچک، افسانه‌ای یا جادویی تا گونه‌ای بزرگ‌تر، تمساح آب شور. گونه‌های بزرگ اغلب ۵ یا ۶ متر و وزن آن‌ها ۱۰۰۰ کیلوگرم می‌باشد ٫ اما وزن برخی از تمساح‌های نر ممکن است به ۱۳۰۰ کیلو نیز برسد. علی‌رغم وزن زیاد گونه‌های بالغ، زندگی خود را از اندازه‌های خیلی کوچک شروع می‌کند.

تمساح وقتی که برای اولین بار از تخم بیرون می‌آید در حدود ۲۰ سانتیمتر طول دارد. اندازه‌ها با توجه به فصل و تغذیه و ترکیبات خون مادر فرق می‌کند. گونه‌های بزرگ‌تر، همچنین بزرگ‌ترین خزنده روی زمین، تمساح آب شور است، که در استرالیای شمالی و کل آسیای جنوب شرقی زندگی می‌کند. بر طبق نظرات بعضی دانشمندان، اطلاعات موثقی در مورد اینکه تمساح‌های ماقبل تاریخ بیش از ۹ متر طول دارند، در دست نیست.

در شهر نورمنتون، کوئینزلند، استرالیا قالب فیبر شیشه‌ای یک تمساح وجود دارد که «کرایس کروک» نامیده می‌شود که عکس آن در سال ۱۹۵۸ توسط کریستینا پاولوسکی که حیوان را در بستر شنی رودخانه نورمن یافت، گرفته شده‌است. گزارشی از یک تمساح آب شور بطول ۸٫۲ متر در استرالیا وجود دارد. همچنین جمجمه یک تمساح آب شور از اوریسای هند وجود دارد که تخمین زده می‌شود که ۶٫۴ تا ۷ متر طول داشته‌است.

در ۱۶ ژوئن سال ۲۰۰۶ یک تمساح عظیم ۷٫۱ متری آب‌های شور در اوریسای هند به عنوان بزرگ‌ترین تمساح زنده جهان نامگذاری شد. این تمساح در محوطه حفاظت شده حیات وحش بیتارکانیکا زندگی می‌کند و در ژوئن سال ۲۰۰۶، در کتاب سوابق جهانی گینس ثبت شد.

تمساح شکارچی کمین‌کننده و فرصت‌طلب است؛ و با توجه به خونسرد بودن می‌تواند مدت طولانی بدون غذا زنده بماند و به ندرت به فعال شدن برای شکار نیاز دارد تمساح علی‌رغم ظاهر آرام، از فعال‌ترین جانوران نیمه‌آبزی در محیط است.

تمساح‌های وحشی در بسیاری از مناطق مورد محافظت قرار گرفته‌اند، اما آن‌ها به‌طور تجاری در مزرعه هم نگهداری می‌شوند. پوست آن‌ها دباغی می‌شود و برای درست کردن بسیاری از وسایل چرمی مانند کفش و کیف دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گونه‌هایی که در مزرعه نگهداری می‌شوند تمساح‌های آب شور و تمساح‌های نیل می‌باشند. تمساح‌های عظیم‌الجثه آب شور و تمساح‌های کمیاب سیامی در مزارع آسیایی پرورش داده می‌شوند. پرورش تمساح‌ها جمعیت گونه‌های آب شور را در استرالیا افزایش داده، چون تخم‌ها عموماً از انواع وحشی گرفته می‌شود و مالکان آن‌ها علاقه به افزایش تعداد تمساح‌های وحشی دارند.

گونه‌های بزرگ‌تر تمساح از جمله تمساح‌های نیل و تمساح آمریکایی از خطرناک‌ترین انواع هستند. انواع بزرگ کایمن سیاه نیز برای انسان بسیار خطرناک است .

دانشمندان در ایالات متحده آمریکا عامل قوی و نیرومندی را در خون تمساح‌ها بنام کروکودیلین یافته‌اند که می‌تواند مانند آنتی‌بیوتیکهای استاندارد به سیستم ایمنی درمقابله با عفونت کمک کند. این کشف مدیون کنجکاوی جیل فولرتون-اسمیت از گزارشهای(BBC) مدارک مربوط به علم تهیه‌کننده فیلم تمساح‌های آب شور در استرالیا است.

در بعضی کشورها مانند آمریکا، استرالیا، چین، ژاپن، تایلند و آفریقای جنوبی و همچنین کوبا از گوشت تمساح به عنوان غذا استفاده می‌شود. گوشت تمساح سفید رنگ است و مواد غذایی آن به‌طور مطلوبی با گوشت‌های سنتی قابل مقایسه‌است البته میزان کلسترول آن نسبت به گوشتهای دیگر بسیار کمتر است. گوشت تمساح می کند.

• کروکودیل‌ها اسم خود را از یونانیان گرفته‌اند که آن‌ها را در رودخانه نیل مشاهده کرده‌اند. یونانی‌ها آن‌ها را کروکودیلوس نامیدند، یک کلمه ترکیبی کروک که به معنی سنگ‌های کناره رودها و دریلوس که به معنی «کرم» است. یونانی‌ها این حیوانات را «کرمهای سنگ» نامیدند، چون کروکودیل‌ها بر روی سنگ‌های کناره‌های رودخانه‌ها در آفتاب دراز می‌کشند.

• بچه تمساح‌ها کروموزومهای جنسی ندارد و برخلاف انسان جنسیت این حیوان به‌طور ژنتیکی تعیین نمی‌شود. جنسیت با درجه حرارت تعیین می‌شود که نرها در حدود ۳۱٫۶ درجه سانتیگراد و ماده‌ها در درجه حرارت کمی پایین‌تر یا بالاتری به‌وجود می‌آیند. دوره متوسط خوابیدن بر روی تخمها در حدود ۸۰ روز است و آن همچنین بستگی به درجه حرارت محیط دارد.

• بسیاری از تمساح‌های اولیه علفخوار بودند.