ورود اسلام به ایران

جنگ قادسیه قسمت دوم

خلاصه :

نبرد قادسیه نبردی است که در شوال سال ۱۵ هجری قمری برابر با نوامبر ۶۳۶ میلادی میان سپاه خلافت راشدین به فرماندهی سعد بن ابی وقاص و لشکر ایران به فرماندهی رستم فرخزاد در ناحیهٔ قادسیه، رخ داد.

با روی کار آمدن ابوبکر اولین خلیفهٔ مسلمانان، فکر گسترش دین اسلام موجب شد که اعراب به سرزمین‌های دولت ساسانی و روم روی آورند. لشکری مهم به فرماندهی ابو عبید بن الجراح سپاهیان را به سوی شام هدایت کرد و در سال ۱۲ ه‍.ق در یرموک با سپاه عاجز هراکلیوس امپراتور روم رو به رو شد که تازه از جنگ با دولت ساسانی بازگشته بود و در سال ۱۳ ه‍.ق رومیان را شکست داد؛ بدین ترتیب راه جبل حوران و درهٔ رود ارن به دست مسلمانان افتاد. در همین حین لشکری دیگر به فرماندهی خالد بن ولید به سوی عراق روانه شد، اوضاع آشفتهٔ ایران و چندی بعد شاه شدن پوراندخت دختر خسرو پرویز موجب شد که مثنی بن حارثه شیبانی از قبیلهٔ بکربن و سوید بن قطبه عجلی از قبیلهٔ ائل، لشکری گردآوری کنند و به قسمت‌های مرزی ایران تاخته و به مرز های ایران وارد شوند. مثنی که از ناحیهٔ حیره، دولت ساسانی را مورد حمله قرار داده‌ بود با نامه‌ای که برای ابوبکر فرستاد از اوضاع آشفته ایران گفت و درخواست نیروی نظامی‌کرد؛ ابوبکر، خالد پسر ولید را برای نبرد با ساسانیان انتخاب کرد. خالد به بانقیا، باروسما و آلیس که بر سر راهش بود تاخت و آنان را به پرداخت جزیه واداشت و سپس به سوی حیره، که تحت حکمرانی ایاس بن قیصه بود، روانه شد؛ ایاس و مردم حیره که از اوضاع نابه‌سامان حکومت ساسانی مطلع بودند، مانند بیشتر شهرهای عرب‌نشین دولت ساسانی پرداخت جزیه را در برابر جنگ پذیرفتند؛ سپس در جنگ زنجیر، هرمز، یکی از مرزبانان ایرانی به مقابله با خالد در منطقه حفیر شتافت اما در این نبرد کشته شد و سپاهش نیز شکست خورد.با این حال هنوز اعراب از پیشروی در خاک ایران هراس داشتند؛ اما با مرگ ابوبکر، عمر روی کار آمد و با مثنی بن حارثه که خواستار جنگ با ایرانیان بود موافقت کرد. در این زمان ایران اوضاع داخلی بسیار آشفته‌ای داشت؛ شهربراز از تخت سلطنت پایین کشیده‌شده و به قتل رسیده‌بود و آزرمیدخت به دست رستم فرخزاد کور و از سلطنت خلع گشته بود، اما در این بین بهمن جادویه توانست سپاه اعراب را در نبرد پل واقع در ساحل فرات شکست دهد؛ اعراب وادار به عقب‌نشینی شدند و زمانی که جادویه قصد تعقیب آنان را داشت اوضاع بهم ریختهٔ داخلی مانع او شد؛ بهمن نیز به مدائن بازگشت.

در زمانی که سپاه خلافت راشدین حمله‌های خود را به سرزمین ایران را آغاز کرده‌بودند، مرزبان‌های خراسان فعالیتی مستقل از دربار تیسفون داشتند. اسامی که از فرمانروایان محلی قسمت‌های شرقی ایران در آن دوره به جا مانده‌است، از تبدیل حکومت ساسانی به جامعه‌ای اشرافی و زمیندار خبر می‌دهد و همچنین درگیری‌های امپراتوری ایران با بیزانس در روم که طی سالیان طولانی موجب فرسایش دولت ایران شده‌بود.

عوامل مؤثر در پیروزی اعراب مسلمان در برابر دولت ساسانی :

در حملاتی که اعراب به سرزمین‌های ایرانی داشتند نیز عواملی چند به یاری آنان رسید و موجب پیروزی مسلمانان شد که عبارتند از:

وحدت دینی که در میان مسلمانان بود، چیزی که ایرانیان فاقد آن بودند و موجب اتحاد و قدرت مسلمانان در مقابل ضعف ایرانیان می‌شد.
اعراب که در شرایط سختی زندگی می‌کردند و از رفاه زیادی برخوردار نبودند با پیروزی در چند نبرد و مشاهده غنائم جنگی، رغبت بیشتری برای حملاتشان پیدا کردند و با تمام توان به نبرد پرداختند و معتقد بودند که در صورت پیروزی به غنیمت و ثروت خواهند رسید و در صورتی که کشته شوند، شهید شده و به بهشت خواهند رسید.
از دیگر عوامل پیروزی اعراب عادت آنان به گرمای شدید و سختی‌های زندگی صحرایی بود که موجب می‌شد آنان شرایط بهتری در مقابل جنگجویان ایرانی داشته باشند.

منتظر قسمت سوم این جنگ و جنگ های دیگر باشید.